TS Lê Đăng Doanh chỉ ra những động lực tăng trưởng GDP năm 2024

Chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) Lê Đăng Doanh đã có cuộc trao đổi với phóng viên xung quanh vấn đề này.

Thưa ông, tại họp báo Chính phủ thường kỳ ngày 6/12/2023, trả lời câu hỏi về đánh giá mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2024 là 6-6,5%, Thứ trưởng Bộ KHĐT Trần Quốc Phương cho rằng thực hiện mục tiêu 6-6,5% là một nhiệm vụ khó, bởi năm 2024 vẫn còn tiếp tục các khó khăn chưa thể dự báo được, ông bình luận gì về điều này?

- Hiện tôi nhận thấy, những thách thức nền kinh tế năm 2024 vẫn rất rõ nét bởi bối cảnh xung đột diễn ra ở nhiều nơi vẫn diễn ra gay gắt; chuỗi cung ứng toàn cầu về linh phụ kiện, xuất khẩu vẫn đứt gãy; các nước lớn đang gia tăng các biện pháp bảo hộ ngày càng rõ rệt… Điều này đã và đang tác động rõ rệt đến Việt Nam năm 2023 và chưa có dấu hiệu chấm dứt năm 2024.

Bên cạnh đó, trong nước số doanh nghiệp đóng cửa, dừng hoạt động thậm chí có tháng còn cao hơn số doanh nghiệp thành lập mới. Trong khi doanh nghiệp mới thành lập, gia nhập thị trường vẫn khó khăn, lãi suất dù giảm song không mấy ai muốn vay vốn do thị trường tiêu thụ chậm, yếu, nhu cầu suy giảm. 

Đáng chú ý, những doanh nghiệp mới này thật ra chưa tạo ra giá trị, chưa đóng góp tăng trưởng GDP,  thậm chí đó là chưa nói đến việc doanh nghiệp đăng ký mới có thể là "ảo" do chính sách đăng ký thành lập doanh nghiệp hiện nay thông thoáng, có nhiều hình thức lập doanh nghiệp để đấu giá, quay vòng hóa đơn, lừa đảo, trốn thuế… gây hại cho nền kinh tế thực.

Tuy nhiên chúng ta cũng nhìn thấy một số điểm sáng. Bởi tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào 3 yếu tố chính là xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng. Xuất khẩu bị kìm hãm nhưng cuối năm 2023 đã có những dấu hiệu phục hồi. Trong thời gian tới, nhu cầu thị trường thế giới tăng, khả năng phục hồi của xuất khẩu nước ta sẽ rõ nét hơn. Cùng với đó, nhu cầu của thị trường trong nước cũng khả quan. Cuối năm 2023 và đầu năm 2024, khối lượng tiền lớn từ gói hỗ trợ kích cầu theo Nghị quyết 43 được đưa vào nền kinh tế phát huy hiệu quả sẽ tác động lớn tới thị trường.

Năm 2024, Việt Nam sẽ thực hiện cải cách tiền lương, điều này cũng tạo sức cầu lớn, do đó, nền kinh tế có cơ sở tăng mạnh hơn năm trước. Bên cạnh đó, hiện nay, Việt Nam vẫn tiếp tục giữ đà đầu tư. Theo đó, nếu như không có những yếu tố tác động đột biến, mục tiêu tăng trưởng đề ra trong năm 2024 có thể cũng đạt được.

Chúng ta từng đặt mục tiêu cho giai đoạn 2021-2025 có mức tăng trưởng từ 6,5%-7%. Ông đánh giá thế nào về mục tiêu này cho giai đoạn 5 năm?

- Vì kinh tế thế giới bất định, trước hàng loạt những khó khăn bất ngờ xảy ra nên khó nói trước điều gì. Vì thế, chúng ta không nhất thiết phải bám vào kế hoạch đặt ra dài như vậy để cố theo gây ra mệt mỏi. Tôi cho rằng, tùy từng hoàn cảnh nên điều chỉnh kế hoạch. Giai đoạn này chúng ta đạt mức 6% đã là thành công.

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP và xuất khẩu trong bối cảnh thị trường còn nhiều biến động khó lường, ông có khuyến nghị gì đến cơ quan chức năng và các doanh nghiệp?

Tôi từng nói rất nhiều về cải cách thể chế. “Chiến dịch đốt lò” hiện chúng ta thực hiện rất tốt, những vụ án tham nhũng lớn đã bị phanh phui và thu hồi lại tiền cho Nhà nước. Tuy nhiên, tham nhũng vặt vẫn còn rất nhiều. Theo công bố của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố vào tháng 4/2023, có đến 72% doanh nghiệp thừa tình trạng nhũng nhiễu của cán bộ, công chức, viên chức khi giải quyết các thủ tục. Từ những nhũng nhiễu này sẽ dẫn đến việc doanh nghiệp phải chi phí “bôi trơn” hoặc phí “không chính thức” với những dịch vụ công thiết yếu hay các nghiệp vụ về quản lý thị trường, thanh tra môi trường, thuế...

Báo cáo Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh 2022 (PCI) cũng cho biết, tỷ lệ doanh nghiệp trả chi phí không chính thức cho cán bộ thuế đã gia tăng đáng quan ngại, từ mức 33,8% của năm 2021 lên mức 54,54% năm 2022.

Tôi còn nhớ, cách đây không lâu tôi có đến một địa phương và trong khi đang trò chuyện, Chủ tịch Tỉnh đó đã cáo lỗi tôi vì đến chiều tối có mấy cuộc hẹn. Mà hỏi ra mới biết, tỉnh có 2 đoàn khách là tiếp Đoàn cựu chiến binh ở địa phương khác và một đoàn là phu nhân của chủ tịch địa phương khác đến chơi. Rồi họ lên kế hoạch chi tiền, tiếp đón. Tôi cho rằng đó là những khoản không cần thiết chi, rất tốn kém. Hoặc nhiều tỉnh vẽ ra việc cử cán bộ đi nghiên cứu học tập, nhưng thực chất có khi là con cháu chủ tịch…

Theo đó, cần đẩy mạnh cải cách thể chế, làm sao để bộ máy công khai, minh bạch chi tiêu ngân sách, quy trình bổ nhiệm cán bộ, người dân đóng góp ý kiến…

Bên cạnh đó, hiện chúng ta phải có chính sách làm sao giải ngân nhanh gói 120.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội, các chính sách miễn thuế VAT, phí cho doanh nghiệp cần thực hiện dài hơi nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tối đa.

Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ cần lĩnh hoạt, trong đó việc giảm lãi suất, hỗ trợ lãi suất doanh nghiệp ưu tiên như xuất khẩu, công nghệ, logistics sẽ đạt hiệu quả tốt hơn.

Với doanh nghiệp, cần phải đẩy mạnh chuyển đổi số. Cần tăng cường kết nối trên thị trường thương mại điện tử, không gian mạng để giảm bớt chi phí, giá thành sản xuất, buôn bán. Kết nối doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp trong nước, nông sản, mua hàng nguyên liệu để giảm chi phí trung gian, tiến tới giảm chi phí logistic, vận tải…

Chuyển đổi số trong mọi ngành, mọi lĩnh vực, doanh nghiệp cần được xem là động lực, vừa là việc bắt buộc để tăng hiệu quả đồng vốn vừa giúp gia tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp, cho nền kinh tế.

Thách thức của chuyển đổi số không ai khác chính là thói quen cũ và cách tạo giá trị gia tăng cũ. Cần xem chuyển đổi số như cuộc chơi, bài test để doanh nghiệp thay đổi tương lai của mình.