Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo, điều gì sẽ xảy ra trên thị trường lúa gạo?

Ấn Độ xuất khẩu gạo trở lại...

Cục Ngoại thương (DGFT) thuộc Bộ Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ đã đưa ra thông báo chính thức trên vào ngày 29/11.

Quyết định dỡ bỏ lệnh cấm được đưa ra sau khi những lo ngại về nguy cơ thiếu gạo của nước này giảm bớt. 

Lệnh cấm xuất khẩu gạo được áp đặt nhằm đảm bảo đủ nguồn cung trong nước, trong bối cảnh nhà chức trách Ấn Độ lo ngại sản lượng vụ Đông giảm có thể dẫn tới tình trạng thiếu gạo.

Trong một nỗ lực tăng nguồn cung trong nước khi đó, Chính phủ liên bang Ấn Độ cũng đã áp đặt thuế xuất khẩu 20% đối với các loại gạo không phải basmati, ngoại trừ gạo đồ.

Tại Ấn Độ, vụ Đông bắt đầu vào tháng 6-7 và thu hoạch vào tháng 10-11.

Được biết, giá lúa gạo hôm nay 1/12 tại Đồng bằng sông Cửu Long chững lại và có xu hướng đi ngang sau phiên điều chỉnh tăng. Cụ thể, nếp tươi An Giang duy trì ở mức 7.400 – 7.600 đồng/kg; Đài thơm 8 6.800 – 6.900 đồng/kg; OM 5451 6.600 – 6.800 đồng/kg; nàng hoa 9 6.900 – 7.200 đồng/kg; nếp tươi Long An đang được thương lái thu mua tại ruộng ở mức 7.900 - 8.000 đồng/kg; OM 18 6.700 - 7.000 đồng/kg; nếp khô Long An 9.000 – 9.200 đồng/kg, nếp khô An Giang giá dao động 8.400 – 8.600 đồng/kg; nếp tươi An Giang 7.200 – 7.300 đồng/kg; lúa Nhật 7.800 – 7.900 đồng/kg; lúa IR 504 ở mức 6.200 – 6.300 đồng/kg; nàng hoa 9 6.600 – 6.800 đồng/kg; lúa IR 504 khô duy trì ở mức 6.500 đồng/kg.

Với mặt hàng gạo, giá gạo nguyên liệu, thành phẩm không có biến động. Hiện giá gạo nguyên liệu ở mức 9.300 – 9.400 đồng/kg; gạo thành phẩm 10.100 – 10.200 đồng/kg. Tương tự, với mặt hàng phụ phẩm,giá chững lại và có xu hướng đi ngang. Hiện giá tấm duy trì ổn định ở mức 9.600 đồng/kg; cám khô ở mức 8.500 – 8.600 đồng/kg.

Tại chợ lẻ, giá gạo thường 11.500 đồng/kg – 12.500 đồng/kg; gạo thơm Jasmine 15.000 – 16.000 đồng/kg; gạo Sóc thường 14.000 đồng/kg; nếp ruột 14.000 – 15.000 đồng/kg; Gạo Nàng Nhen 20.000 đồng/kg; Gạo thơm thái hạt dài 18.000 – 19.000 đồng/kg; Gạo Hương Lài 19.000 đồng/kg; Gạo trắng thông dụng 14.000 đồng/kg; Nàng Hoa 17.500 đồng/kg; Sóc Thái 18.000 đồng/kg; Gạo thơm Đài Loan 20.000 đồng/kg; Gạo Nhật 20.000 đồng/kg; Cám 7.000 – 8.000 đồng/kg.

Theo các thương lái, hôm nay lượng gạo về ổn định, các kho mua đều. Giá lúa gạo giữ ở mức cao. Hiện nguồn lúa Thu Đông còn lại không còn nhiều.

Trên thị trường thế giới, giá chào bán gạo xuất khẩu tiếp tục đà đi ngang. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, giá chào bán gạo xuất khẩu 5% tấm đang ở mức 438 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 418 USD/tấn. Với mức giá này, hiện giá gạo Việt Nam tiếp tục duy trì đà dẫn đầu thế giới.

Mặc dù Ấn Độ đã dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo, trong ngắn hạn trước mắt, VNDirect vẫn đưa ra nhận định: Năm 2023 vẫn sẽ là một năm thuận lợi cho ngành lúa gạo. Theo VNDirect trong bối cảnh nguồn cung giảm trong khi nhu cầu ổn định, gạo thế giới và gạo xuất khẩu Việt Nam sẽ còn tiềm năng cao giá trong năm 2023.

Hiện Philippines là khách hàng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam. Nguồn cung trong nước của Philippines đang ở mức thấp do tồn kho cho năm 2023 khá thấp và sản lượng gạo được dự báo sẽ giảm do thiệt hại mùa màng từ hậu quả của cơn bão Noru.

Thời tiết khắc nghiệt gần đây ở các nước xuất khẩu gạo lớn tại châu Á như thiếu mưa ở Ấn Độ, hạn hán ở Trung Quốc và lũ lụt ở Bangladesh có thể ảnh hưởng đến triển vọng sản xuất trong niên vụ 2022-2023.

Mặt khác, các chuyên gia VNDirect nhận thấy nhu cầu đang tăng lên do sản lượng trong nước giảm, nhập khẩu gạo của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng lên mức kỷ lục 6 triệu tấn trong giai đoạn 2022-2023, theo USDA.

Bên cạnh đó, sự gia tăng bảo hộ mậu dịch của các nước trên thế giới nhằm đảm bảo an ninh lương thực từ khi những tranh chấp địa chính trị gần đây. Trong bối cảnh nguồn cung giảm trong khi nhu cầu ổn định, gạo thế giới và gạo xuất khẩu Việt Nam sẽ còn tiềm năng cao giá trong năm 2023.

Theo quan điểm của VNDirect, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước thời gian qua đã được hưởng lợi từ việc giá gạo tăng. Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới, sau Ấn Độ và Thái Lan. Giá gạo Ấn Độ đang có vị thế cạnh tranh yếu hơn do chịu mức thuế cao hơn, từ đó thúc đẩy người mua chuyển hướng sang gạo của Thái Lan và Việt Nam.

Trong đó, Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời (Mã: LTG) được hưởng lợi trực tiếp từ xuất khẩu gạo nhờ là một trong những nhà phân phối gạo đến cả hai thị trường trọng yếu là châu Âu và Trung Quốc.

Trong khi đó, Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Mã: TAR) được hưởng lợi từ việc sản lượng tại Trung Quốc giảm và Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo do hạn hán. Kinh doanh gạo là mảng kinh doanh chính của Trung An với tỷ trọng xuất khẩu chiếm gần 15% tổng doanh thu. Trong đó, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo chủ lực của doanh nghiệp này với tỷ trọng lên tới 27% tổng doanh thu xuất khẩu.

Tuy nhiên, rủi ro của ngành hàng gạo là việc Ấn Độ vừa hủy bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo, điều này sẽ gây áp lực cạnh tranh cho gạo của Việt Nam và có thể làm giảm đà tăng của giá gạo xuất khẩu trong tương lai. Có thể nói, Ấn Độ là đối thủ rất "nặng ký" trong cạnh tranh xuất khẩu gạo ở phân khúc phẩm cấp trung bình với Việt Nam. Bởi vậy, việc cường quốc xuất khẩu gạo này hủy bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo sẽ làm cho gạo Ấn Độ có cơ hội tham gia thị trường và lấn át gạo của các nước xuất khẩu khác, trong đó có Việt Nam.

Ấn Độ xuất khẩu gạo trở lại nhưng cung gạo dự báo vẫn thiếu hụt 

Trong báo cáo tháng 10, USDA đã hạ dự báo về sản lượng gạo toàn cầu năm 2022/23 xuống 505,0 triệu tấn (quy xay xát), giảm 2,95% so với báo cáo tháng trước, và giảm hơn 2% so với năm trước, là lần giảm đầu tiên kể từ năm 2015/16.

Số liệu về sản lượng gạo tháng này điều chỉnh giảm so với tháng trước chủ yếu do sản lượng dự báo sẽ giảm ở Ấn Độ, Nhật Bản, Nepal và Pakistan, không được bù đắp hoàn toàn bởi dự báo sản lượng tăng ở Brazil, Ai Cập, Thái Lan, Uruguay và Mỹ. Dự báo sản lượng giảm ở Ấn Độ và Pakistan - những nước bị hạ dự báo nhiều nhất trong tháng này – là do thời tiết bất lợi trong mùa hè năm nay.

Những điểu chỉnh về dữ liệu sản lượng đó cùng với lượng tồn trữ giảm sẽ dẫn đến tổng cung gạo toàn cầu năm 2022/23 giảm 3,6 triệu tấn xuống 689,3 triệu tấn, thấp hơn 2% so với một năm trước và là mức thấp nhất kể từ năm 2019/20. Đây là lần sụt giảm nguồn cung gạo toàn cầu đầu tiên kể từ năm 2004/05.

So với năm trước, sản lượng sụt giảm ở Trung Quốc và Ấn Độ - hai quốc gia sản xuất gạo lớn nhất thế giới - là nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm sản lượng toàn cầu. Tổng sản lượng của 2 nước này năm 2022/23 dự kiến sẽ giảm 8,3 triệu tấn. Sản lượng của Pakistan năm 2022/23 dự kiến cũng giảm 1,7 triệu tấn và vụ mùa của Mỹ dự kiến giảm 0,84 triệu tấn. Ngoài ra, sản lượng gạo dự kiến sẽ giảm ít nhất 100.000 tấn trong năm 2022/23 ở Bangladesh, Liên minh châu Âu, Ghana, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nepal, Philippines và Tanzania.

Sản lượng năm 2022/23 dự kiến sẽ tăng ít nhất 100.000 tấn so với một năm trước ở Myanmar, Ai Cập, Indonesia, Iran, Nigeria, Thái Lan và Việt Nam. Vụ mùa của Ai Cập dự kiến sẽ tăng mạnh nhất, tăng 0,7 triệu tấn lên 3,6 triệu tấn, dựa trên diện tích thu hoạch lớn hơn và sản lượng dự kiến cao hơn. Campuchia dự kiến sẽ thu hoạch một vụ mùa kỷ lục vào năm 2022/23.

Dự báo tiêu thụ gạo trên toàn cầu năm 2022/23 sẽ giảm 1,2 triệu tấn so với báo cáo tháng trước, xuống 518,1 triệu, giảm nhẹ so với mức cao kỷ lục của năm trước. Trung Quốc là nguyên nhân chính khiến USDA điều chỉnh giảm mức dự báo về tiêu thụ gạo thế giới trong năm 2022/23. Tiêu thụ gạo của Trung Quốc năm 2022/23 dự báo giảm 1,1 triệu tấn so với báo cáo tháng trước, xuống 155,0 triệu tấn, thấp hơn một chút so với mức kỷ lục đầu năm. Việc điều chỉnh giảm phần lớn dựa trên dự kiến sử dụng gạo trong thức ăn chăn nuôi giảm. Mức tiêu thụ trong năm 2022/23 của Ấn Độ vẫn được dự báo là gần 109,3 triệu tấn, thấp hơn 1,5 triệu tấn so với kỷ lục của năm trước.

Trong báo cáo tháng 10, USDA dự báo tồn trữ gạo toàn cầu năm 2022/23 sẽ giảm 2,4 triệu tấn xuống 171,2 triệu tấn, thấp hơn 7% so với một năm trước và là năm giảm thứ hai liên tiếp. Nguồn cung cuối vụ trên toàn cầu sẽ thấp nhất kể từ năm 2017/18. Ấn Độ chiếm phần lớn trong mức điều chỉnh giảm dự báo về nguồn cung gạo niên vụ 2022/23, chủ yếu do sản lượng giảm. Tồn trữ cuối vụ của Ấn Độ dự đoán sẽ ở mức 30,75 triệu tấn, giảm 3,0 triệu tấn so với dự báo tháng 9 và thấp hơn 12% so với một năm trước.

Theo USDA thương mại gạo toàn cầu trong năm 2023 dự báo giảm 0,3 triệu tấn so với báo cáo tháng trước, xuống 53,4 triệu tấn, giảm hơn 2% so với mức cao kỷ lục của năm trước và là lần giảm đầu tiên kể từ năm 2019. Đối với năm 2023, dự báo xuất khẩu của Ấn Độ giảm 1,0 triệu tấn, của Pakistan giảm 0,3 triệu tấn và của Mỹ giảm 0,1 triệu tấn, trong khi xuất khẩu của Brazil, Myanmar, Thái Lan, Uruguay và Việt Nam dự báo tăng.

Về nhập khẩu trong năm 2023, dự báo nhập khẩu sẽ giảm ở Trung Quốc, Ai Cập, Haiti, Sri Lanka và Venezuela, trong khi tăng ở Canada và Iraq. Mức giảm 0,5 triệu tấn trong dự báo về nhập khẩu gạo Trung Quốc năm 2023 là lần điều chỉnh dữ liệu nhập khẩu lớn nhất trong báo cáo tháng 10. Trung Quốc là nhà nhập khẩu gạo tấm lớn của Ấn Độ.

So với năm trước, Argentina, Brazil, Campuchia, Trung Quốc, Liên minh châu Âu, Ấn Độ, Lào, Pakistan, Nga, Senegal, Tanzania, Thổ Nhĩ Kỳ và Uruguay đều dự kiến sẽ giảm xuất khẩu gạo trong năm 2023. Xuất khẩu của Ấn Độ dự kiến sẽ giảm 1,30 triệu tấn, của Pakistan giảm 0,50 triệu tấn, chủ yếu là do sản lượng giảm. Ngược lại, Australia, Guyana, Paraguay, Thái Lan và Việt Nam dự kiến sẽ tăng xuất khẩu gạo trong năm 2023.

Xuất khẩu của Mỹ dự kiến không đổi ở mức 2,45 triệu tấn, do nguồn cung giảm và giá dự kiến tăng ngăn cản bất kỳ sự mở rộng xuất khẩu nào. Xuất khẩu của Mỹ trong năm 2022 và 2023 dự báo sẽ ở mức thấp nhất kể từ năm 1997.

Về nhập khẩu trên toàn cầu trong năm 2023, Australia, Bangladesh, Benin, Campuchia, Trung Quốc, Costa Rica, Ai Cập, Iraq, Madagascar, Mali, Philippines, Senegal, Sri Lanka và Việt Nam dự kiến sẽ nhập giảm nhập khẩu gạo trong năm 2023 so với năm 2022. Bù đắp một phần cho sự sụt giảm nhập khẩu dự kiến ở những nước đó là nhập khẩu dự báo sẽ tăng trong năm 2023 đối với Afghanistan, Canada, Bờ Biển Ngà, Cuba, Ecuador, Liên minh Châu Âu, Ghana, Haiti, Mexico, Mozambique, Nepal, Tanzania, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Mỹ, và Venezuela, với cả EU và Mỹ nhập khẩu dự kiến sẽ đều cao kỷ lục. 

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) trong báo cáo tháng 11/2022 dự báo xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thể giảm xuống 19,5 tấn vào năm 2023 từ mức kỷ lục 21 tấn trong năm nay. Trong khi đó, xuất khẩu của Thái Lan dự báo tăng 0,6 tấn lên 8,2 tấn, do xuất khẩu từ các đối thủ cạnh tranh là Ấn Độ và Pakistan yếu đi.

USDA cho biết xuất khẩu của Ấn Độ giảm chủ yếu là do sản lượng gạo nội địa giảm do thiếu hụt lượng mưa trong mùa mưa tại các bang trồng ngũ cốc chính ở miền đông đất nước.

Trong khi dự báo thương mại gạo toàn cầu sẽ giảm nhẹ 0,4 tấn xuống còn 53 tấn 2 vào năm 2023, USDA cho biết mặc dù chính phủ Ấn Độ vào tháng 9 đã công bố mức thuế xuất khẩu 20% đối với gạo non-basmati và gạo không đồ, nhưng giá gạo Ấn Độ vẫn cạnh tranh nhất trong khu vực châu Á.

Giá gạo 5% tấm của Ấn Độ trong tuần kết thúc vào ngày 8/11/2022 là 380 USD/tấn, trong khi gạo Pakistan là 415 USD/tấn và Argentina là 415 USD/tấn.

Các quan chức Ấn Độ cho biết quốc gia này sẽ tiếp tục là nước xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới trong năm tới mặc dù xuất khẩu giảm.

USDA cũng dự báo sản lượng của Trung Quốc, nhà sản xuất gạo lớn nhất thế giới, sẽ giảm 2 tấn xuống còn 147 tấn, từ mức sản lượng kỷ lục cho năm 2021/22. Sản lượng gạo của Pakistan dự kiến sẽ giảm 2,5 tấn xuống còn 6,6 tấn do lũ lụt ở thung lũng sông Indus.

Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong thập kỷ qua — kim ngạch xuất khẩu đạt 8,8 tỷ USD trong năm tài chính 2020-21 (tháng 4-tháng 6) và 9,6 tỷ USD trong năm 2021-22. Trong năm tài chính hiện tại (từ tháng 4 đến tháng 9), lượng gạo (11 tấn) trị giá 5,4 tỷ USD đã được xuất khẩu.

Ấn Độ chiếm khoảng 40% thương mại gạo toàn cầu và xuất khẩu sang hơn 150 quốc gia.

Trong số 21 tấn gạo xuất khẩu trong năm 2021-22, Ấn Độ đã xuất khẩu hơn 17 tấn gạo non - basmati và phần còn lại là gạo Basmati thơm và hạt dài. Về khối lượng, Bangladesh, Trung Quốc, Benin và Nepal là 5 thị trường xuất khẩu gạo chính.