Còn tới 7/12 dự án ngành Công Thương còn thua lỗ hoặc dở dang

Theo báo cáo do Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh thừa ủy quyền Thủ tướng và thay mặt Chính phủ ký gửi các đại biểu Quốc hội, sau hơn 2 năm thực hiện Đề án 1468; đến nay, một số dự án, doanh nghiệp đã có những chuyển biến nhất định nhưng nhìn chung vẫn còn rất nhiều khó khăn, tồn tại.

Chỉ có 2 dự án, doanh nghiệp có lãi là Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 - Hải Phòng lợi nhuận sau thuế năm 2018 đạt 227,5 tỷ đồng, năm 2019 ước đạt 6,262 tỷ đồng; Nhà máy thép Việt - Trung lợi nhuận sau thuế năm 2018 đạt 397 tỷ đồng, năm 2019 ước đạt 177,4 tỷ đồng, tuy nhiên, trong đó 1 doanh nghiệp vẫn còn lỗ lũy kế.

3 dự án, doanh nghiệp giảm được lỗ là Nhà máy Đạm Ninh Bình giảm lỗ 134 tỷ đồng, Công ty DQS giảm lỗ 64,04 tỷ đồng năm 2019 song chưa bền vững, riêng Nhà máy đạm Hà Bắc năm 2019 lại tăng lỗ 239 tỷ đồng, Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai tăng lỗ 178,2 tỷ đồng.

Có 1 dự án, doanh nghiệp dừng hoạt động nay đã vận hành trở lại là Dự án Nhà máy sản xuất Xơ sợi Đình Vũ.

Đáng chú ý, còn tới 7 dự án, doanh nghiệp còn thua lỗ hoặc dở dang, dừng hoạt động. Có 5 trên tổng số 12 dự án, doanh nghiệp có tranh chấp, vướng mắc EPC với nhiều nội dung được doanh nghiệp đàm phán nhiều lần với đối tác theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo nhưng vẫn không thành công.

Theo Báo cáo, dư nợ của các dự án, doanh nghiệp tại các tổ chức tín dụng lớn, đa số không trả được nợ đúng hạn.

Hiện nay, có 17 ngân hàng thương mại và 1 công ty tài chính cấp tín dụng cho 12 dự án với tổng số dư nợ đến thời điểm 31/12/2019 là 20.938. Trong đó, dư nợ trung dài hạn là 17.169, dư nợ ngắn hạn là 3.769 tỷ đồng.

Ngoài 12 dự án, doanh nghiệp này ra, các ngân hàng còn cấp tín dụng đối với các chủ đầu tư có liên quan 22.964 tỷ đồng, trong đó, dư nợ trung hạn 17.263 tỷ, ngắn hạn 5.701 tỷ đồng.

Ngoài ra, Ngân hàng Phát triển Việt Nam còn cấp tín dụng cho 6 Dự án (Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2- Tisco; Dự án Nhà máy Đạm Ninh Bình; Dự án đạm Hà Bắc; Dự án DAP số 1 Hải Phòng; Dự án DAP số 2 Lào Cai; Nhà máy đóng dầu Dung Quất) với tổng dư nợ đến 31/12/2019 là 9.796 tỷ đồng.

Tranh chấp, vướng mắc cơ bản vẫn là hợp đồng EPC và tài chính tín dụng

Đánh giá về các khó khăn, vướng mắc trong quá trình xử lý tồn tại, yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả, báo cáo chỉ rõ phần lớn liên quan đến các vướng mắc đối với hợp đồng EPC và về tài chính tín dụng.

Cụ thể, về vướng mắc đối với hợp đồng EPC, trong tổng số 12 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành công thương, hiện nay có 5 dự án, doanh nghiệp có tranh chấp, vướng mắc hợp đồng EPC gồm Dự án xây dựng Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai, Dự án cải tạo - mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc, Dự án nhà máy đạm Ninh Bình, Dự án Xây dựng Nhà máy công nghiệp tàu thủy Dung Quất, Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên.

Tranh chấp, vướng mắc chủ yếu do Chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất trong việc xác định giá trị quyết toán do thay đổi về thông số kỹ thuật, xuất xứ, số lượng thiết bị so với Hợp đồng đã ký và khối lượng phát sinh ngoài nội dung hợp đồng đã ký; Chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất trong việc xác định thuế phải nộp và tiền phạt chậm nộp thuế của Hợp đồng; Tranh chấp quyết toán chi phí chạy thử; Giá trị quyết toán thực tế không phù hợp với Hợp đồng EPC đã ký; Yêu cầu bồi thường chi phí dịch vụ kỹ thuật kéo dài, chi phí bảo dưỡng khắc phục hư hỏng thiết bị, chi phí chờ đợi hướng dẫn lắp đặt thiết bị, chi phí thay đổi thiết kế, sửa chữa công trình đã thi công...

Mặc dù các doanh nghiêp đã tích cực thực hiện đàm phán theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo nhưng đến nay vẫn không thành công. Trước tình thế này, có 2 giải pháp xử lý được nêu ra là đưa ra trọng tài hoặc tòa án để phân xử, hoặc chủ đầu tư tự quyết toán theo quy định của Thông tư 64/2018/TT-BTC đối với trường hợp nhà thầu không thực hiện quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các nội dung công việc để hoàn thành quyết toán.

Đối với giải pháp đưa ra phân xử thông qua trọng tài hoặc tòa án, các doanh nghiệp đã thuê tư vấn pháp lý, sau khi nghiên cứu hồ sơ, tư vấn đã khuyến cáo việc khởi kiện để xử lý tranh chấp Hợp đồng EPC (nhất là 3 dự án thuộc Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam) sẽ không thuận lợi và khả năng thắng kiện thấp, chi phí theo đuổi vụ kiện lớn, có thể chi phí cho việc phải trả tiền cho các nhà thầu khi thua kiện cộng với chi phí theo đuổi vụ kiện sẽ cao hơn tổng số tiền đang còn tranh chấp trong các Hợp đồng EPC.

Đối với giải pháp chủ đầu tư tự quyết toán: Theo quy định tại Thông tư 64/2018/TT-BTC, trường hợp nhà thầu không thực hiện quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các nội dung công việc để hoàn thành quyết toán, thì chủ đầu tư sau 3 lần gửi văn bản yêu cầu nhà thầu không trả lời căn cứ hồ sơ thực tế đã thực hiện để lập hồ sơ quyết toán, thuê kiểm toán độc lập thực hiện kiểm toán (nếu có) và thực hiện quyết toán hợp đồng EPC (không cần có quyết toán A-B).

Kiên quyết thực hiện phá sản, giải thể theo quy định của pháp luật đối với các dự án, doanh nghiệp không có khả năng khắc phục để thu hồi tối đa vốn, tài sản của Nhà nước, hạn chế thấp nhất mất vốn nhà nước; bảo đảm quyền lợi cho người lao động, an ninh trật tự xã hội và ổn định môi trường kinh doanh.

Tuy nhiên, do còn tranh chấp nên hồ sơ thực tế cũng chưa có đầy đủ để lập hồ sơ tự quyết toán. Do đó, để xử lý được tồn tại này, Bộ Tài chính cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn việc chủ đầu tư tự quyết toán dự án phù hợp hơn với tình hình thực tế của các dự án hiện nay.

Tại Phiên họp lần thứ 9 Ban Chỉ đạo, Phó Thủ tướng Thường trực - Trưởng Ban đã chỉ đạo trách nhiệm xử lý tranh chấp sớm để quyết toán được các hợp đồng EPC là của các tập đoàn, tổng công ty và chủ đầu tư dự án; yêu cầu các tập đoàn, tổng công ty chủ động sử dụng tư vấn luật để hệ thống lại toàn bộ hợp đồng EPC đối với từng dự án, rà soát kỹ các nội dung còn tranh chấp, vướng mắc, đánh giá khả năng hòa giải, xử lý khởi kiện hoặc chấm dứt hợp đồng để lựa chọn phương án xử lý dứt điểm tối ưu, báo cáo Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Liên quan đến các vấn đề về tài chính, tín dụng, qua báo cáo của các doanh nghiệp cho thấy, đối với các khó khăn về tài chính, tín dụng: chịu lãi xuất cao, chi phí tài chính lên đến 30%..., để giải quyết các khó khăn này, các doanh nghiệp chủ yếu đề xuất hướng giải quyết tháo gỡ tập trung vào 3 giải pháp gồm cơ cấu nợ, khoanh nợ; giãn khấu hao; giảm lãi suất.

Về quan điểm xử lý 12 dự án yếu kém trong thời gian tới, Chính phủ vẫn kiên quyết nhất quán xử lý theo hướng tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu của doanh nghiệp trong việc thực hiện các chủ trương, giải pháp xử lý các dự án, doanh nghiệp. Xử lý các dự án, doanh nghiệp thua lỗ theo nguyên tắc thị trường, quy định của pháp luật; bảo đảm tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, kiên quyết thực hiện phá sản, giải thể theo quy định của pháp luật đối với các dự án, doanh nghiệp không có khả năng khắc phục để thu hồi tối đa vốn, tài sản của Nhà nước, hạn chế thấp nhất mất vốn nhà nước; bảo đảm quyền lợi cho người lao động, an ninh trật tự xã hội và ổn định môi trường kinh doanh.

Việc xử lý sẽ tập trung vào các nhiệm vụ cụ thể, trong đó đối với xử lý vướng mắc pháp lý về tranh chấp các hợp đồng EPC, quyết toán và xử lý tài sản của 5 dự án còn tranh chấp hợp đồng EPC: các tập đoàn, tổng công ty chủ động sử dụng tư vấn luật để hệ thống lại toàn bộ hợp đồng EPC đối với từng dự án, rà soát kỹ nội dung còn tranh chấp, vướng mắc; đánh giá các khả năng: hòa giải, xử lý khởi kiện hoặc chấm dứt hợp đồng để lựa chọn phương án xử lý dứt điểm tối ưu.

Bộ Tài Chính, Bộ Xây dựng hướng dẫn cụ thể việc thanh, quyết toán hợp đồng EPC đối với các nội dung thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của các Bộ theo đề nghị của các tập đoàn, tổng công ty nếu còn vướng mắc.

Bộ Tài chính chỉ đạo và tạo điều kiện để Công ty Mua bán nợ Việt Nam tham gia tái cơ cấu các dự án, doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, giảm thiểu thiệt hại tối đa cho nhà nước. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính chủ động rà soát, đánh giá khả năng còn giải pháp tín dụng, tài chính có thể hỗ trợ xử lý, tái cơ cấu các dự án.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đề xuất các biện pháp thu hồi nợ cho các tổ chức tín dụng tài trợ vốn cho các dự án. Các tổ chức tín dụng có liên quan đến 12 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành công thương tham gia trong toàn bộ quá trình thực hiện xử lý của dự án, doanh nghiệp.

Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ và Bộ Công an khẩn trương thúc đẩy tiến độ thực hiện các nhiệm vụ kiểm toán, thanh tra, điều tra, xử lý vi phạm theo Đề án và Kế hoạch của Ban Chỉ đạo, Kiểm toán Nhà nước ưu tiên bố trí hoàn thành sớm nhiệm vụ kiểm toán được đối với Công ty DQS và dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam.