Định hình nền công nghiệp số đầu tiên trên thế giới

Luật Công nghiệp công nghệ số, được Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định giới thiệu, đánh dấu một cột mốc chưa từng có: Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành một đạo luật riêng về lĩnh vực này.

Với 6 chương và 51 điều, đạo luật này xác lập hệ sinh thái pháp lý chuyên biệt cho ngành công nghiệp công nghệ số, lĩnh vực được xác định là “đặc thù và nền tảng” của nền kinh tế tương lai. Luật không chỉ định danh các khái niệm then chốt như trí tuệ nhân tạo, công nghiệp bán dẫn, tài sản số, mà còn thiết kế chính sách ưu đãi vượt trội nhằm phát triển doanh nghiệp công nghệ chiến lược, tạo cú hích cho chuyển đổi số quốc gia.

"Đây là cơ hội để Việt Nam không chỉ theo kịp mà vươn lên dẫn dắt trong một số lĩnh vực công nghệ có thế mạnh," ông Định nhấn mạnh.

Cắt giảm thủ tục, số hóa quản lý chất lượng

Bên cạnh đó, hai đạo luật sửa đổi — Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa — được thiết kế với mục tiêu cắt giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước theo hướng hậu kiểm, thay vì tiền kiểm.

Luật mới về tiêu chuẩn kỹ thuật chỉ gói gọn trong 3 điều nhưng đủ để tạo bước chuyển dịch quan trọng: xác lập nền tảng số hóa quản lý tiêu chuẩn, nội luật hóa các cam kết quốc tế, phù hợp với các FTA thế hệ mới.

Trong khi đó, Luật về chất lượng sản phẩm lần đầu tiên đưa ra khái niệm Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) — hệ sinh thái kỹ thuật gồm tiêu chuẩn, đo lường, kiểm định, truy xuất nguồn gốc, phản hồi người tiêu dùng và cảnh báo quốc tế — như một nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đường sắt: “Địa phương quyết, địa phương làm”

Với Luật Đường sắt mới gồm 4 chương và 59 điều, Chính phủ Việt Nam gửi đi một thông điệp rõ ràng: thúc đẩy phân cấp mạnh mẽ trong đầu tư phát triển hạ tầng.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, luật đã cơ bản tháo gỡ các "điểm nghẽn" thể chế trước đây, đặc biệt là trong đầu tư đường sắt địa phương. Thay vì chờ đợi quyết định từ trung ương, các tỉnh thành sẽ được trao quyền để chủ động xây dựng hệ thống vận tải chiến lược của riêng mình.

Luật cũng thể chế hóa “bộ tứ chiến lược” về hạ tầng, công nghiệp, giao thông và logistics, nhằm đưa đường sắt trở lại vị trí trọng yếu trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa quốc gia.

Hạt nhân: Mở đường cho xã hội hóa

Luật Năng lượng nguyên tử 2025 được thiết kế với 8 chương, 73 điều, tập trung vào bốn trụ cột: phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; đảm bảo an toàn và an ninh hạt nhân; cải cách công tác quản lý; và thiết lập cơ chế bồi thường thiệt hại.

Điểm nhấn của luật là cho phép phát triển lò phản ứng nghiên cứu, ứng phó sự cố, và tăng cường công tác thanh sát hạt nhân – trong bối cảnh Việt Nam đang tìm kiếm những nguồn năng lượng mới phục vụ phát triển bền vững và an ninh năng lượng dài hạn.

Khoa học: Từ kiểm soát đầu vào đến đo hiệu quả đầu ra

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo – gồm 7 chương, 73 điều – là một sự đổi mới căn bản trong tư duy quản lý nhà nước: chuyển từ quản lý chi ly hóa đơn chứng từ sang quản lý theo kết quả và hiệu quả đầu ra.

Luật chấp nhận rủi ro như một phần tất yếu trong đổi mới sáng tạo, miễn là có cơ chế quản trị rủi ro đi kèm. Đồng thời, luật cũng xác lập định hướng xây dựng năng lực tự chủ công nghệ chiến lược, thay vì chỉ tiếp thu hoặc sử dụng công nghệ lõi từ nước ngoài.

Luật này có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, sớm hơn các luật còn lại (1/1/2026), thể hiện mức độ ưu tiên đặc biệt.

Tham gia gìn giữ hòa bình: Một khung pháp lý chính thức

Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc – gồm 5 chương, 27 điều – là cơ sở pháp lý đầu tiên quy định rõ về vai trò, trách nhiệm và tổ chức lực lượng Việt Nam tham gia các sứ mệnh quốc tế.

Theo Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an sẽ cùng phối hợp chịu trách nhiệm quản lý lực lượng này, bao gồm cả quân sự và dân sự. Đặc biệt, ngày 27/5 hàng năm được xác lập là “Ngày truyền thống của lực lượng gìn giữ hòa bình Việt Nam”.

Ngân hàng: Quyền hạn mới cho Ngân hàng Nhà nước

Luật sửa đổi một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng mở ra quyền quyết định đặc biệt cho Ngân hàng Nhà nước trong các trường hợp cấp thiết.

Theo Phó Thống đốc Phạm Quang Dũng, luật lần này cho phép Ngân hàng Nhà nước thực hiện cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, không cần tài sản đảm bảo – một công cụ hỗ trợ thanh khoản cực kỳ quan trọng nhằm bảo vệ an toàn hệ thống tài chính trong tình huống rủi ro.

Luật cũng trao thêm quyền thu giữ, kê biên và hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng của vụ án, mở đường cho việc xử lý nhanh các khoản nợ xấu và rủi ro tín dụng. Luật có hiệu lực từ 15/10/2025.

Dữ liệu cá nhân: Răn đe bằng tiền phạt “khủng”

Cuối cùng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân – do Thượng tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an, công bố – thiết lập hệ thống chế tài chưa từng có tiền lệ.

Với các hành vi mua bán dữ liệu cá nhân trái phép, mức phạt có thể lên tới 10 lần giá trị thu được, hoặc tối đa 3 tỷ đồng. Với các vi phạm chuyển dữ liệu cá nhân xuyên biên giới, mức phạt có thể lên đến 5% doanh thu năm liền kề.

Đây được xem là bước tiến lớn trong bảo vệ quyền riêng tư của công dân, phù hợp với xu thế toàn cầu trong bối cảnh dữ liệu ngày càng trở thành tài sản quan trọng bậc nhất của nền kinh tế số.

Các luật mới sẽ đồng loạt có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, ngoại trừ Luật Khoa học và công nghệ (1/10/2025) và Luật Các tổ chức tín dụng (15/10/2025). Với gói cải cách pháp lý toàn diện này, Việt Nam đang từng bước định vị lại vai trò của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu – không chỉ là nơi gia công, mà là trung tâm sáng tạo, kết nối, và bảo đảm an toàn cho cả thế giới số.

×