Sáng 2/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), chủ trì phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo, kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển.

Đến ngày 29/11, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ Thủ tướng giao. Tuy vậy, sau hơn 8 năm triển khai, mục tiêu gỡ “thẻ vàng IUU” của Ủy ban châu Âu (EC) vẫn chưa đạt, đòi hỏi phải tiếp tục hành động quyết liệt, thực chất hơn.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) chủ trì phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Từ thực tế lực lượng chức năng khó kiểm soát một không gian biển rộng lớn, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị chuyển mạnh sang kiểm soát trên bờ, tăng ứng dụng công nghệ số, viễn thông. Trọng tâm là xây dựng, hoàn thiện Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), coi đây là giải pháp phải làm bằng được để giám sát toàn diện tàu cá, truy xuất nguồn gốc thủy sản, từ khâu cấp phép, xuất - nhập bến đến xử lý vi phạm.

Khi dữ liệu đầy đủ, Việt Nam có thể trực tiếp trao đổi với EC, cung cấp thông tin chi tiết về tàu vi phạm, tàu nằm bờ, nguồn gốc lô hàng, hồ sơ xử phạt. Phó Thủ tướng yêu cầu trong tuần, các đoàn công tác xuống cơ sở cảng cá, biên phòng, chi cục thủy sản để kiểm tra thực tế việc vận hành VNFishbase, đánh giá “chuyển biến thật hay chỉ trên giấy”.

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết các địa phương đã xử lý 100% vụ việc vi phạm, với hơn 4.037 vụ bị xử phạt, số tiền khoảng 162 tỷ đồng; 91 vụ với 138 bị can đã bị khởi tố. Trong 71 tàu cá Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, 53 tàu đã được xử lý, số còn lại đang tiếp tục xác minh, có trường hợp dùng biển số giả hoặc chủ tàu không còn ở địa phương.

Toàn bộ 79.243 tàu cá đã được cập nhật vào VNFishbase; các tàu không đủ điều kiện ra khơi được giao cho chính quyền cơ sở quản lý vị trí neo đậu. 100% tàu mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS), vượt ranh giới trên biển đã bị phát hiện, xử lý. Về các lô cá kiếm xuất khẩu sang EU bị cảnh báo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp cơ quan chức năng rà soát hồ sơ, đối chiếu số liệu, xử lý nghi vấn gian lận của hai doanh nghiệp tại Khánh Hòa.

Phó Thủ tướng yêu cầu Khánh Hòa chịu trách nhiệm làm rõ vụ việc, sử dụng mọi biện pháp thanh tra, điều tra, hải quan, báo cáo chi tiết hình thức xử phạt, nguyên nhân gian lận, số liệu cụ thể. Nếu có dấu hiệu tội phạm, phải chuyển xử lý hình sự và công khai trên báo chí. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, mọi báo cáo với EC phải dựa trên văn bản, số liệu, hồ sơ, hình ảnh cụ thể; “kiểm tra nội dung gì phải có bằng chứng đến đó”, tránh hình thức.

Đại diện Tập đoàn Viettel cho biết VNFishbase đã kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cập nhật đầy đủ thông tin chủ tàu, thuyền viên, quá trình xuất – nhập bến, dữ liệu xử phạt hành chính.

Hệ thống hướng tới tiêu chí “đúng, đủ, sạch, sống”; nếu được liên thông đồng bộ với VMS và các phân hệ khác, sẽ giúp giám sát tàu cá, truy xuất nguồn gốc, xử lý vi phạm minh bạch hơn. Viettel và các doanh nghiệp công nghệ cam kết sẵn sàng hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong chuyển đổi số ngành khai thác, nuôi trồng thủy sản.

Tại cuộc họp, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) thông tin về việc Hoa Kỳ từ chối công nhận tương đương 12 nghề khai thác của Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA), kéo theo các rào cản thương mại, kỹ thuật với thủy sản xuất khẩu. VASEP đang phối hợp các cơ quan rà soát hồ sơ, đồng thời đề xuất song song cấp giấy chứng nhận xuất khẩu cho 14 nghề đã được Hoa Kỳ công nhận tương đương.

Đại diện Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội (Viettel) báo cáo - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Kết luận, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh từ nay đến ngày 15/12 là thời hạn quan trọng để hoàn tất các nhiệm vụ, xử lý tồn đọng trong phòng, chống IUU. Các bộ, ngành phải làm rõ số liệu tàu vi phạm, nhất là tàu bị bắt ở vùng biển chồng lấn, tranh chấp; địa phương chịu trách nhiệm xử lý 100% vi phạm, kể cả hành chính và hình sự, kèm đầy đủ biên bản, hóa đơn, giấy phép bị thu hồi, tài sản tịch thu.

Phó Thủ tướng yêu cầu kiểm tra toàn diện việc lắp đặt, vận hành VMS, quy trình xử phạt, cấp chứng nhận xuất xứ, quản lý cảng cá và số tàu không đủ điều kiện hoạt động. Với VNFishbase, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải sớm hoàn thiện quy chế khai thác, quản lý dữ liệu, phân định rõ quyền, trách nhiệm từng đối tượng sử dụng, nhất là chủ tàu, thuyền trưởng trong việc ghi nhật ký khai thác.

Phó Thủ tướng giao Viettel, VNPT phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia toàn diện cho cả khai thác và nuôi trồng thủy sản; các địa phương nghiên cứu cho cảng tư nhân tham gia quản lý tàu, chứng nhận nguồn gốc, sớm trình các dự án sinh kế chuyển đổi nghề cá bền vững. Song song, Việt Nam tiếp tục rà soát, sửa đổi Luật Thủy sản, bảo đảm hài hòa với yêu cầu pháp lý của Hoa Kỳ, EU và các thị trường nhập khẩu, giải quyết dứt điểm các vướng mắc pháp lý, kỹ thuật trong chống khai thác IUU.