Ngày 16/10 tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã có cuộc họp với Bộ ngành và doanh nghiệp, lắng nghe về kết quả, cũng như tình hình xây dựng dự thảo Nghị định quy định việc giao nhiệm vụ, đặt hàng và tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được giao nhiệm vụ, đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt (Dự thảo Nghị định).

Có mở cửa cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, dự thảo Nghị định nhằm thiết lập cơ chế pháp lý từng bước hình thành các doanh nghiệp nòng cốt để tạo tiền đề cho công nghiệp đường sắt trong nước phát triển, hình thành chuỗi cung ứng sản xuất sản phẩm, hàng hóa công nghiệp đường sắt; từng bước làm chủ công nghệ, hướng đến tạo ra các sản phẩm công nghiệp đường sắt đạt thương hiệu quốc gia.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định đề cập đến việc mở cửa cho các doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn được tham gia một số cấu phần của hàng hóa, dịch vụ công nghiệp đường sắt với vai trò đối tác phụ trợ, tạo nền tảng hình thành chuỗi công nghiệp hỗ trợ trong nước, thúc đẩy phát triển toàn diện ngành công nghiệp đường sắt Việt Nam.

Dự thảo cũng quy định nội dung giao nhiệm vụ, đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt; trình tự thực hiện; trách nhiệm của cơ quan giao nhiệm vụ, đặt hàng và nhà cung cấp.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng nếu để thị trường tự vận hành, các chủ đầu tư mua sắm riêng lẻ sẽ không hình thành được doanh nghiệp đủ lớn, trong khi đầu tư cho lĩnh vực công nghiệp đường sắt đòi hỏi nguồn lực rất lớn.

"Muốn doanh nghiệp phát triển bền vững phải có cơ chế tập trung và chính sách đủ mạnh do Nhà nước định hướng để tạo ra thị trường và hình thành các ngành công nghiệp cơ bản, cơ khí chế tạo độc lập, tự thiết kế, tự sản xuất", Phó Thủ tướng nói.

Tại cuộc họp, đại diện một số bộ, ngành cho rằng, việc xây dựng cơ chế đặt hàng trong phát triển công nghiệp đường sắt phải được xem là đặt niềm tin vào những lĩnh vực mới, chưa có tiền lệ. Do đó, cần xác định rõ ai là người có quyền đặt hàng để tránh tình trạng phân tán, chồng chéo khi triển khai. Đặc biệt là cần nghiên cứu mô hình "tổng công trình sư" có đủ thẩm quyền và năng lực điều phối, kết nối và giám sát việc triển khai, bảo đảm sự đồng bộ giữa các chủ thể tham gia.

Tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho rằng, cơ chế đặt hàng trong lĩnh vực đường sắt là một bước quan trọng để hiện thực hóa chủ trương phát triển khoa học, công nghệ và công nghiệp cơ khí đường sắt.

Nhà nước cần đặt hàng để đột phá năng lực sản xuất trong nước

Ông này nhấn mạnh, công nghiệp cơ khí, không có doanh nghiệp nào đủ sức đứng riêng lẻ, mà cần hình thành hệ sinh thái các doanh nghiệp liên kết. "Tiêu chí không nên chỉ dựa vào quy mô vốn hay khả năng vay tín dụng, mà cần chú trọng đến doanh nghiệp có đăng ký sở hữu trí tuệ, năng lực chuyên môn và uy tín. Nếu doanh nghiệp có công nghệ, có quyền sản xuất, có năng lực thực tế thì tự khắc thị trường và các tổ chức tín dụng sẽ hỗ trợ".

Tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là hình thành ngành công nghiệp đường sắt độc lập, tự chủ, có năng lực làm chủ chuỗi giá trị và công nghệ cốt lõi.

Trong đó, ưu tiên phát triển đường sắt tốc độ cao, vì khi làm chủ được lĩnh vực này sẽ tự động làm chủ được các phân ngành thấp hơn. Nhà nước cần "đặt hàng" các sản phẩm, công nghệ chưa từng có, tạo bước đột phá về năng lực sản xuất trong nước.

Về cơ chế đặt hàng, lãnh đạo Chính phủ khẳng định chủ thể đặt hàng là Nhà nước, không phải địa phương hay nhà đầu tư riêng lẻ. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, phức tạp và chưa có tiền lệ, cần giới hạn phạm vi áp dụng, chỉ tập trung vào một số ngành chưa có để tránh dàn trải.