2 nguyên nhân khiến Trung Quốc có nguy cơ thất bại trong việc gia nhập CPTPP

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP là hiệp ước thương mại lớn gồm 11 quốc gia được hình thành vào năm 2018 sau khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định rút Mỹ khỏi Hiệp định này vào năm 2017. Trước đó, dưới thời cựu Tổng thống Obama, ông Obama đã đàm phán đưa Mỹ vào TPP - tiền thân của hiệp định CPTPP nhằm tăng cường can dự kinh tế của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương và hạn chế ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Với việc Trung Quốc nộp đơn yêu cầu gia nhập CPTPP, quốc gia này cần tất cả 11 nước thành viên là Úc, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam đồng ý để được chính thức gia nhập. Các nhà phân tích cho biết mối quan hệ căng thẳng của Trung Quốc với một số quốc gia thành viên, chẳng hạn như Úc, có thể khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đối diện nhiều thách thức khi muốn gia nhập CPTPP.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng có thể sẽ gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu của CPTPP về một tạo nên một sân chơi bình đẳng trong nhiều lĩnh vực kinh tế.

Các đồng minh của Mỹ nằm trong CPTPP là vật cản

Các đồng minh của Mỹ trong CPTPP như Úc, Canada và Nhật Bản ngày càng coi Trung Quốc là “mối đe dọa chiến lược” và do đó, các nước này có thể ngăn Trung Quốc tiến vào CPTPP, trích nhận định của các nhà phân tích tại công ty tư vấn rủi ro Eurasia Group. “Bắc Kinh sẽ cần nhượng bộ nhiều hơn trong nhiều vấn đề để thể hiện thiện chí gia nhập CPTPP. Nếu Bắc Kinh không có sự thay đổi đáng kể nào trong chính sách, khả năng ba quốc gia kể trên chấp thuận cho sự gia nhập này là không lớn”.

Tờ Nikkei Asian Review trước đó cho hay cả Nhật Bản và Úc hiện đều tỏ ra thận trọng và quan ngại trước nỗ lực gia nhập CPTPP của Trung Quốc, do hoài nghi nền kinh tế lớn thứ hai hành tinh khó sẵn sàng tuân thủ các điều kiện để gia nhập hiệp định này. Cũng có quan ngại rằng việc Trung Quốc tham gia CPTPP sẽ “bẻ cong” hiệp định theo hướng có lợi cho nước này.

Cụ thể, phản ứng trước đơn xin gia nhập CPTPP của Trung Quốc, Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản Hiroshi Kajiyama cho biết: “Nhật Bản cho rằng cần xem xét, xác định liệu Trung Quốc - quốc gia vừa đệ trình đơn xin gia nhập TPP-11 đã sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn cao để tham gia hiệp định thương mại tự do này hay chưa”. Đặc biệt, sự sẵn sàng thỏa hiệp của Bắc Kinh trong các vấn đề như trợ cấp doanh nghiệp nhà nước là một trong những vấn đề bị hoài nghi nhiều nhất.

Về phía Úc, Bộ trưởng Thương mại Úc Dan Tehan cho biết: “Như thông điệp chúng tôi đã chuyển tới Trung Quốc trước đó, đây là vấn đề quan trọng cần sự tham gia của quan chức các nước”. Điều này ám chỉ việc Canberra khó có thể ủng hộ việc bắt đầu đàm phán quá trình gia nhập CPTPP của Trung Quốc trừ khi các hạn chế thương mại được Bắc Kinh dỡ bỏ.

Trong khi đó, Canada và Mexico có thể cản đường Trung Quốc gia nhập CPTPP bằng cách viện dẫn Hiệp định thương mại Bắc Mỹ (USMCA) đã ký với Mỹ trước đó. Thỏa thuận này bao gồm điều khoản yêu cầu bất kỳ thành viên nào trong số ba thành viên tham khảo ý kiến của các quốc gia khác nếu muốn ký kết hiệp định nào với một “quốc gia phi thị trường”. USMCA đã được chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đàm phán để thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Nhiều nhà phân tích cho rằng điều khoản này có thể trực tiếp nhằm vào Trung Quốc.

Chính sách kinh tế của Trung Quốc khó đáp ứng tiêu chuẩn gia nhập CPTPP

Ngoài các rào cản chính trị, Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng các điều khoản của CPTPP liên quan đến bảo vệ quyền lao động, vấn đề môi trường và trợ cấp nhà nước. Các doanh nghiệp từ Mỹ và EU từ lâu đã nhiều lần phàn nàn về về các hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, chẳng hạn như trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước, thiếu bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và yêu cầu chuyển giao công nghệ bắt buộc.

“Để gia nhập CPTPP, Trung Quốc buộc phải đồng thuận với các quy tắc liên quan đến bỏ trợ cấp DNNN, các quy định mới về quyền lao động và bảo vệ môi trường - một sự khác biệt lớn so với lập trường hiện tại của nước này”, các nhà kinh tế từ công ty tư vấn Capital Economics nhận định.

Dù vậy, các nhà quan sát cho rằng bất kể Trung Quốc có thành công gia nhập CPTPP hay không, việc Trung Quốc nộp đơn yêu cầu tham gia hiệp định này đã phản ánh tầm ảnh hưởng kinh tế ngày càng mở rộng của nền kinh tế lớn thứ hai hành tinh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.