Chủ tịch FECON Phạm Việt Khoa đề xuất cơ chế thu hút vốn PPP

Cần cơ chế cho nhà đầu tư

Tại hội nghị đối thoại doanh nghiệp cải cách thủ tục hành chính trong đầu tư xây dựng do Bộ Xây dựng và VCCI vừa phối hợp tổ chức, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FECON Phạm Việt Khoa đã đề xuất nhiều giải pháp huy động vốn đầu tư các dự án giao thông.

Theo đó, ông Phạm Việt Khoa đề xuất đơn giản thủ tục hoá đối với các dự án khơi thông và thu hút đầu tư các dự án năng lượng theo Luật PPP mới có hiệu lực tháng 1/2021.

Ông Khoa đề xuất cần phải đơn giản hóa thủ tục nghiệm thu, đặc biệt hồ sơ chất lượng, vì thời gian bảo hành 3-5 năm đã đủ để chứng minh chất lượng dự án.

Chủ đầu tư chỉ xác nhận các mốc hoàn thành công việc theo giai đoạn không cần đánh giá hồ sơ chất lượng theo giai đoạn. Chỉ đánh giá hồ sơ chất lượng tại mốc nghiệm thu bàn giao đưa vào sử dụng. Giảm bớt số lượng hồ sơ chất lượng/ hồ sơ hoàn công, thanh toán, quyết toán các dự án Công. Hiện có nhiều dự án chủ đầu tư yêu cầu phải lập đến 9 - 11 bộ hồ sơ.

Ngoài ra, ông Khoa cho rằng, cần xử lý nghiêm các nhà thầu vi phạm tiến độ, chất lượng công trình, giải quyết kịp thời các vướng mắc của các nhà thầu chính đáng. Nên có danh sách xếp hạng các nhà thầu để sàng lọc, lựa chọn nhà thầu có năng lực phù hợp cho tham gia đấu thầu các dự án công (như cách làm của Singapore, Nhật Bản).

Đối với dự án đầu tư bằng vốn ngân sách, cần xây dựng cơ chế cho phép cho các nhà thầu trong nước được làm tổng thầu, trong đó các nhà thầu trong nước có thể thuê đối tác nước ngoài làm thầu phụ để tham gia đấu thầu.

Đối với các dự án đầu tư bằng vốn vay nước ngoài, cần xây dựng cơ chế sử dụng nguồn lực địa phương là điểm chấm bắt buộc khi xét kết quả đấu thầu.

Theo ông Khoa, Luật PPP đã có hiệu lực từ tháng 1/2021, Chính phủ cần ban hành cơ chế chia sẻ rủi ro khả thi, đảm bảo cho Nhà đầu tư tư nhân và Nhà nước cùng nhận được hiệu quả đầu tư hoặc rủi ro tương ứng tỷ lệ tham gia

Đồng thời, cần thiết kế cơ chế đảm bảo để phù hợp yêu cầu của các tổ chức tín dụng cấp vốn cho dự án theo thông lệ quốc tế; Cần có các cơ chế đảm bảo các yếu tố liên quan đến chủ quyền để hạn chế các rủi ro cho dự án đầu tư, như các vấn đề sở hữu đất đai, sở hữu sử dụng mặt biển, các dự án hạ tầng dùng chung…; Xây dựng cơ chế riêng để khuyến khích nhà đầu tư tham gia tại các dự án hạ tầng, dự án an sinh xã hội.

Để thu hút nhà đầu tư, Chính phủ cần xem xét sửa đổi nâng tỷ lệ vốn Nhà nước (theo quy định tại điều 69 - Luật PPP thì tỷ lệ vốn nhà nước tham gia không quá 50% tổng mức đầu tư của dự án) tham gia dự án PPP cho các mục đích: Hỗ trợ xây dựng công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng thuộc dự án PPP; Chi trả kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư, hỗ trợ xây dựng công trình tạm.

Theo đó, ông Khoa đề xuất điều chỉnh nội dung quy định về việc xem xét của các cơ quan ban ngành khi sử dụng vốn ngân sách thanh toán chia sẻ giảm doanh thu cho doanh nghiệp PPP để tạo động lực khuyến khích nhà đầu tư.

Bổ sung quy định lợi nhuận của nhà đầu tư trong thời gian thi công dự án  để tính toán các chỉ tiêu tài chính của dự án PPP; Xây dựng quy chế về quản lý ngoại tệ tại dự án PPP để thu hút nhà đầu tư nước ngoài.

Bổ sung hướng dẫn chi tiết trong việc lập TMĐT, phương pháp xây dựng giá/phí sản phẩm dịch vụ công bảo đảm tính đúng/đủ chi phí đầu tư dự án và lợi ích của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP; Có hướng dẫn chi tiết trong việc doanh nghiệp dự án PPP phát hành trái phiếu dự án.

Đồng thời, ban hành quy định về mẫu hợp đồng thực hiện dự án PPP phù hợp với thông lệ quốc tế để thu hút nhà đầu tư đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài; Bổ sung các văn bản hướng dẫn chi tiết để doanh nghiệp PPP trong việc lựa chọn nhà thầu thực hiện dự án, quản lý chi phí dự án.

Về các dự án Hạ tầng đô thị, theo ông Khoa, hiện nay, cơ chế đầu tư PPP theo hình thức BT đã chấm dứt do những lo ngại về tính không minh bạch trong xác định giá trị đất thanh toán cho dự án hạ tầng.

Chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư

Để khắc phục vấn đề này mà vẫn tạo được nguồn thu từ đất đai cho phát triển hạ tầng, FECON đề xuất cơ chế đầu tư theo hình thức BLT (Xây dựng, cho thuê và chuyển giao). Cơ quan có thẩm quyền lập dự án và tổ chức đấu thầu đầu tư dự án, sau đó nhà đầu tư bỏ tiền ra xây dựng rồi ký hợp đồng cho Nhà nước thuê dự án (15-20 năm theo phương án tài chính của dự án).

Nhà nước (chính quyền các Thành phố, Bộ ngành) bố trí nguồn để trả tiền thuê dự án bằng cách đấu giá đất, đấu già tài sản công, bán cổ phần DNNN… hoặc các nguồn thu khác. Mô hình này sẽ tuyệt đối minh bạch với tất cả các bước. Tuy nhiên, Nhà nước cần có cơ chế linh hoạt trong phê duyệt ngân sách chi tiêu công, đặc biệt là ngân sách đầu tư hạ tầng.

Đối với các dự án đường sắt đô thị trọng điểm cần kết hợp với phát triển các khu đô thị xung quanh (mô hình TOD) thay thế cho hình thức BT trước đây. Coi hạ tầng và đô thị là một dự án không tách rời từ đó Nhà đầu tư tư nhân được quyền đầu tư xây dựng, khai thác các đô thị lân cận. Đảm bảo yếu tố đồng bộ về kiến trúc cảnh quan, chức năng sử dụng đất theo quy hoạch và đặc biệt là đảm bảo hiệu quả chung của dự án.

Về các dự án BOT giao thông, ông Khoa cho rằng: "Nên có quy định về nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước tham gia vào dự án. Hiện tại với các dự án BOT cao tốc đang triển khai, đơn vị tư vấn và các cơ quan quản lý nhà nước đang cố gắng giảm tối đa vốn nhà nước hỗ trợ cho dự án dẫn đến của các dự án thấp không hấp dẫn ngân hàng và các tổ chức tín dụng, dẫn đến các nhà đầu tư khó tiếp cận nguồn vốn vay".

Như vậy, để hấp dẫn các nhà đầu tư các dự án PPP giao thông, đề xuất Chính phủ ra chính sách để các địa phương giao mỏ vật liệu xây dựng (đất đắp, đá…) trực tiếp cho các nhà đầu tư, nhà thầu xây lắp khai thác phục vụ dự án theo quy hoạch.

Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) có hiệu lực từ tháng 1/2021 và nghị định số 35/2021/NĐ-CP về "Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư" ngày 29/3/2021, tuy nhiên chưa đủ sức hấp dẫn để huy động được nguồn lực rất lớn từ các tổ chức tài chính quốc tế và các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào đầu tư.

Lý do là cơ chế chia sẻ rủi ro không hấp dẫn các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực BOT đường cao tốc vì không có bảo lãnh doanh thu tối thiếu mà chỉ chia sẻ 50% khi doanh thu giảm dưới 75% so với phương án tài chính và kèm theo nhiều quy định ràng buộc phức tạp.

Cùng với đó, chưa có cam kết về biến động tỷ giá và chỉ đảm bảo chuyển đổi ngoại tệ ở mức 30% doanh thu dự án do đó sẽ gây khó khăn trong trường hợp Nhà đầu tư nước ngoài huy động vốn vay từ các tổ chức tài chính quốc tế, ngân hàng nước ngoài bằng ngoại tệ.

Ông Khoa kiến nghị Chính phủ cho phép áp dụng thí điểm đối với các dự án cấp bách quan trọng tạo điều kiện thu hút các Nhà đầu tư có đủ tiềm lực kinh nghiệm tham gia vào các dự án PPP như sau:

Hình thành gói tín dụng ưu đãi phù hợp để cung cấp vốn tín dụng cho các dự án đường bộ cao tốc trong bối cảnh các ngân hàng thương mại đang hạn chế cho vay đối với các dự án BOT, hoặc phát hành trái phiếu công trình có bảo lãnh của chính phủ để huy động vốn cho dự án.

Lựa chọn Nhà đầu tư để thực hiện một số dự án quan trọng, có yêu cầu đẩy nhanh tiến độ; trên cơ sở áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư để lựa chọn được các Nhà đầu tư có tiềm lực tài chính, kinh nghiệm, uy tín, năng lực, bảo đảm công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả.