Tăng nóng khác với bong bóng đầu cơ thế nào?

Theo Discovery Aler, dù giá vàng tăng mạnh, giới phân tích cho rằng đây không phải bong bóng.

Khác với những đợt bùng nổ giá dựa trên tâm lý đám đông (bong bóng), các chu kỳ tăng bền vững của kim loại quý thường ghi nhận sự tham gia liên tục của các định chế tài chính, khối lượng giao dịch mở rộng đều đặn và những động lực kinh tế nền tảng vượt xa biến động ngắn hạn.

Về mặt kỹ thuật, một đợt tăng nóng do vàng dẫn dắt có đặc trưng là quá trình tích lũy dần dần của các tổ chức, thay vì làn sóng đầu cơ của nhà đầu tư nhỏ lẻ. Ngoài ra, khối lượng giao dịch gia tăng ổn định hằng ngày, không xuất hiện các đột biến bất thường vốn là dấu hiệu quen thuộc của bong bóng. Bối cảnh tăng giá do vàng dẫn dắt thời gian vừa qua cũng phản ánh những chuyển dịch mang tính cấu trúc của nền kinh tế, hơn là các động lực tâm lý ngắn hạn.

Ngược lại, bong bóng đầu cơ thường đi kèm đà tăng parabol, mức đòn bẩy cực cao và sự tham gia ồ ạt của nhà đầu tư nhỏ lẻ trong tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO).

Trong khi đó, đà tăng của vàng dựa trên nền tảng kinh tế thường diễn ra có kiểm soát hơn, được hậu thuẫn bởi lực mua của các ngân hàng trung ương, nhu cầu tái cân bằng danh mục của các tổ chức, cùng những yếu tố kinh tế vĩ mô mang tính bắt buộc, chứ không phải do tâm lý đầu cơ.

Ngay cả khi thị trường đang ở trạng thái quá mua, các yếu tố nền tảng - chính sách tiền tệ, nợ công kỷ lục, lạm phát, nhu cầu phòng thủ của ngân hàng trung ương và các tổ chức lớn - vẫn duy trì lực đỡ mạnh, thay vì chứng kiến sự sụp đổ mang tính bong bóng.

Nền tảng vĩ mô của đợt tăng giá vàng năm 2025

Lạm phát mang tính cấu trúc duy trì ở mức cao hơn mục tiêu của các ngân hàng trung ương đang trở thành sự chuyển dịch kinh tế vĩ mô quan trọng nhất kể từ đầu thập niên 1980. Khác với những thập kỷ trước, khi xu hướng giảm phát giúp chính sách tiền tệ linh hoạt, bức tranh lạm phát hiện nay đang hạn chế phản ứng của các ngân hàng trung ương và tạo áp lực kéo dài lên sức mua của đồng tiền.

Dữ liệu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cho thấy lạm phát lõi PCE duy trì trên 3,0% trong suốt giai đoạn 2024–2025, vượt xa mục tiêu 2% dù Fed đã thắt chặt mạnh tay. Sự bền bỉ này cho thấy những yếu tố mang tính cấu trúc đã “ăn sâu”, chứ không còn là áp lực giá nhất thời.

Bối cảnh hiện nay tạo ra ba thay đổi lớn:

- Lo ngại mất giá tiền tệ: Nợ công/GDP của các nền kinh tế lớn đã vượt 120%, khiến ngân hàng trung ương khó tăng lãi suất thêm vì chi phí trả nợ sẽ đè nặng ngân sách.

- Lãi suất thực âm kéo dài: Chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu Mỹ và kỳ vọng lạm phát liên tục âm, khiến vàng - tài sản không sinh lãi - trở nên hấp dẫn.

- Trái phiếu chính phủ đánh mất vai trò “nơi trú ẩn” Khi lãi suất thực âm và rủi ro tài khóa gia tăng, vàng trở thành lựa chọn thay thế tự nhiên.

Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 30 năm vượt khỏi xu hướng giảm kéo dài từ đầu những năm 1990 cho thấy kỷ nguyên giảm phát đã kết thúc. Thời kỳ này từng cho phép chính phủ dễ dàng bơm tiền, cứu trợ kinh tế mà không lo lạm phát.

Nhưng từ 2022, điều đó thay đổi hoàn toàn. Lạm phát cao buộc các ngân hàng trung ương phải thận trọng, đồng thời nợ công khiến họ không thể tăng lãi suất mạnh như trước. Đây chính là môi trường lý tưởng cho vàng bứt phá.

Giai đoạn 2023–2024 cũng đánh dấu lượng mua vàng lớn nhất của ngân hàng trung ương kể từ thập niên 1970, vượt 1.000 tấn mỗi năm.

Động thái này mang nhiều ý nghĩa bao gồm giảm phụ thuộc vào đồng USD, đặc biệt tại các nước BRICS+; Phòng ngừa rủi ro địa chính trị khi dự trữ ngoại hối có thể bị phong tỏa trong xung đột chính trị; Việc ưu tiên vàng vật chất thay vì chứng chỉ hay ETF cho thấy tính chất dài hạn, chiến lược.

Việc BRICS+ thảo luận về cơ chế thanh toán gắn với hàng hóa càng củng cố nhu cầu vàng ở cấp độ quốc gia.

Ngoài ra, các quỹ hưu trí đã tăng tỷ trọng vàng trong danh mục từ mức 1–2% lên 3–5%. Dòng tiền vào ETF vàng chuyển từ xu hướng rút ròng nhiều năm sang mua ròng hơn 15 tỷ USD/năm.

Các quỹ tài sản quốc gia như Na Uy hay Canada đều tăng tỷ trọng kim loại quý, cho thấy vàng được nhìn nhận như một cấu phần ổn định của danh mục đầu tư dài hạn.

Bên cạnh nhu cầu tăng mạnh, nguồn cung vàng toàn cầu lại gặp nhiều hạn chế như hàm lượng quặng giảm; chi phí môi trường và chi phí khai thác tăng; chu kỳ đầu tư dài 5–7 năm khiến sản lượng không thể tăng nhanh theo giá.

Chi phí sản xuất (AISC) của các công ty khai thác lớn vào khoảng 1.200–1.400 USD/ounce, trong khi giá vàng trên 2.500 USD/ounce giúp biên lợi nhuận tăng mạnh.

Quản lý rủi ro trong thị trường đang tăng nóng

Ngay cả trong đà tăng bền vững, vàng vẫn có các nhịp điều chỉnh mạnh. Để tránh rủi ro, các nà đầu tư chuyên nghiệp thường giới hạn tỷ trọng kim loại quý 5–15% tổng danh mục; dùng quy tắc chốt lời định kỳ, giữ vị thế lõi nhưng linh hoạt tái cân bằng; sử dụng quyền chọn (put/call) để phòng ngừa rủi ro giảm giá.

Một điểm quan trọng là trong các giai đoạn khủng hoảng, tương quan giữa vàng và chứng khoán thường trở nên âm, giúp vàng phòng thủ tốt hơn. Nhà đầu tư cũng cần lưu ý, những doanh nghiệp có chi phí khai thác dưới 1.200 USD/ounce được xem là “phòng thủ” tốt trong biến động mạnh.

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng nên tái thiết chiến lược phân bổ tài sản thời kỳ lạm phát. Mô hình 60/40 truyền thống (60% cổ phiếu – 40% trái phiếu) được cho là hoạt động kém hiệu quả trong bối cảnh lạm phát cao. Các nghiên cứu chỉ ra: Tỷ trọng vàng 5–15% giúp cải thiện lợi nhuận điều chỉnh rủi ro.

Tuy nhiên, tỷ trọng vàng trong danh mục thậm chí có thể tăng lên 15–25% tùy mức biến động.

Những yếu tố có thể khiến vàng điều chỉnh

Biến động lãi suất tiếp tục là rủi ro ngắn hạn quan trọng nhất đối với thị trường vàng. Nếu các ngân hàng trung ương thành công trong việc kéo giảm lạm phát mà không gây ra suy thoái, lãi suất thực có thể chuyển dương trong thời gian ngắn, từ đó làm giảm sức hấp dẫn tương đối của các tài sản không sinh lợi như vàng.

Đà tăng của đồng USD trong các giai đoạn căng thẳng tài chính toàn cầu cũng có thể tạo lực cản tạm thời đối với giá vàng. Tuy vậy, mối tương quan giữa đồng USD và vàng đang trở nên kém dự đoán hơn trong thời kỳ “thống trị tài khóa”, khi cả hai tài sản đều có thể hưởng lợi từ nhu cầu trú ẩn an toàn.

Hoạt động tất toán vị thế đầu cơ trên thị trường hợp đồng tương lai có thể khuếch đại các đợt điều chỉnh khi thị trường đi theo đà. Các vị thế mua lớn mang tính đầu cơ cần được theo dõi sát sao, bởi việc họ bán tháo có thể tạo áp lực bán dây chuyền. Tuy nhiên, tác động này thường chỉ mang tính tạm thời nếu các yếu tố nền tảng vẫn vững.

Môi trường tăng nóng do vàng dẫn dắt hiện nay không chỉ phản ánh một chu kỳ mạnh của kim loại quý, mà là kết quả của những thay đổi căn bản trong hệ thống tiền tệ, kỷ luật tài khóa và cấu trúc kinh tế toàn cầu. Những biến chuyển này có thể kéo dài trong nhiều năm. Vì vậy, chiến lược đầu tư cần cân bằng giữa cơ hội trước mắt và sự bảo vệ danh mục dài hạn - trong bối cảnh các quy tắc đầu tư truyền thống có thể không còn phù hợp trong giai đoạn chuyển đổi hệ thống tiền tệ.