Hé lộ nguyên nhân khiến Mỹ vứt bỏ hơn 15 triệu liều vắc xin Covid-19 trong 5 tháng

Mỹ vứt bỏ hơn 15 triệu liều vắc xin Covid-19, nguyên nhân do đâu?

Dữ liệu do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ công bố hôm 31/8 cho thấy trong 5 tháng qua, bốn chuỗi nhà thuốc quốc gia Mỹ đều báo cáo bỏ đi hơn 1 triệu liều vắc xin mỗi chuỗi. Cụ thể, Walgreens cho biết đã lãng phí 2,6 triệu liều vắc xin, CVS báo cáo 2,3 triệu liều bị lãng phí, trong khi Walmart báo cáo 1,6 triệu và Rite Aid báo cáo 1,1 triệu.

Riêng trong tháng 8, số liệu tổng hợp bởi CDC cho thấy Mỹ đã lãng phí ít nhất 3,8 triệu liều vắc xin. Các tiểu bang, nhà thuốc và các nhà cung cấp vắc xin khác cũng đã báo cáo CDC ít nhất 4,4 triệu liều bị lãng phí vào tháng 6 và 4,7 triệu vào tháng 7; nhiều hơn số lượng vắc xin phải bỏ đi trong cả tháng 3, 4 và 5 cộng lại. Texas dẫn đầu về báo cáo lãng phí vắc xin của các bang, với 517.746 liều bị lãng phí, Bắc Carolina báo cáo 285.126 liều phải bỏ đi, Pennsylvania báo cáo 244.214 liều và Oklahoma báo cáo 226.163 liều.

Dữ liệu do CDC công bố do các nhà thuốc tại các tiểu bang và các nhà cung cấp vắc xin khác tự báo cáo. Do đó, con số 15,1 triệu liều vắc xin bị bỏ đi có thể phản ánh chưa đầy đủ tổng số liều vắc xin đã bị lãng phí trên toàn nước Mỹ, do còn sót một số tiểu bang và nhà cung cấp.

Các lý do chủ yếu dẫn đến việc phải bỏ đi số lượng lớn vắc xin như vậy là do lọ bị nứt vỡ hay sự cố trong khâu bảo quản, hậu cần; hoặc số liều quá lớn so với số người có nhu cầu tiêm chủng tại một số tiểu bang… 

Một yếu tố khác góp phần gây lãng phí vắc xin là quy cách đóng gói vắc xin. Hầu hết các loại vắc xin cho các bệnh khác đều có dạng lọ đơn liều. Tuy nhiên, một số dòng vắc xin Covid-19 như của Moderna, mỗi lọ có thể chứa tới 15 liều. Vắc xin của Pfizer có thể chứa 6 liều trong lọ và vắc xin Johnson & Johnson có thể chứa 5 liều trong lọ. Khi một lọ vắc xin được mở ra, nó chỉ có thời hạn sử dụng trong 12 giờ đồng hồ (với vắc xin Moderna) hoặc 6 giờ đồng hồ (với vắc xin Pfizer hoặc Johnson & Johnson). Trong trường hợp quá thời gian mà số liều vắc xin trong lọ vẫn chưa được sử dụng, nhân viên y tế sẽ buộc phải bỏ chúng đi.

Tờ NBC News chỉ ra rằng số liều vắc xin bị lãng phí tại Mỹ thậm chí còn lớn hơn nhiều so với số liều vắc xin mà một số quốc gia nghèo đã tiến hành tiêm chủng cho công dân của họ cho đến nay. Chẳng hạn, Georgia, một điểm nóng mới về dịch Covid-19 mới chỉ tiêm chủng được 1,1 triệu liều vắc xin trên tổng dân số 4,9 triệu người. Hay Nepal, quốc gia đang bị biến thể Delta càn quét cũng mới chỉ tiêm chủng được 9,7 triệu liều trên tổng dân số 30,4 triệu người.

Việc CDC công bố dữ liệu vắc xin bị lãng phí đúng vào thời điểm biến thể Delta dễ lây lan đang có dấu hiệu lây truyền nhanh chóng tại Mỹ, khiến yêu cầu tăng tốc tiêm chủng vắc xin để đạt miễn dịch bầy đàn ngày càng trở nên cấp thiết. Mỹ gần đây cũng đang cân nhắc việc tiêm bổ sung liều vắc xin thứ ba nhắc lại để tăng cường hệ miễn dịch, dù rằng Tổ chức Y tế Thế giới WHO cho biết chưa có bằng chứng nào về tác dụng tăng cường của liều vắc xin bổ sung như vậy.

Tranh cãi về sự bất bình đẳng trong khả năng tiếp cận vắc xin toàn cầu

Phó giáo sư về luật y tế toàn cầu tại Đại học Warwick của Anh, bà Sharifah Sekalala cho biết: “Thật là bi thảm khi chúng ta đang phải đối mặt với tình trạng vắc xin bị lãng phí nghiêm trọng như vậy trong bối cảnh nhiều quốc gia châu Phi thậm chí chưa đạt đến tỷ lệ 5% dân số được tiêm chủng… Rất nhiều khu vực trên thế giới chưa được tiếp cận vắc xin, điều đó phản ánh một sự bất bình đẳng lớn”.

Bà Sharifah Sekalala nhận định việc Mỹ lãng phí vắc xin là không thể tránh khỏi do những rủi ro như vấn đề hậu cần, nhưng không thể phủ nhận “đó là một sự thất bại của hệ thống hiện tại khi các nước giàu mua từng lô vắc xin riêng lẻ của họ, và sau đó phải tìm cách giải quyết câu hỏi điều gì sẽ xảy ra nếu họ không sử dụng chúng”. 

″Đó là vấn đề bình đẳng”, Tim Doran, giáo sư về chính sách y tế tại Đại học York của Vương quốc Anh cho biết. “Những quốc gia giàu có, có khả năng tiếp cận tốt với vắc xin lại đang bỏ đi rất nhiều vắc xin. Trong khi đó, ở các quốc gia nghèo và những quốc gia thật sự cần vắc xin, người dân không được tiếp cận vắc xin, họ phải chờ đợi”. 

Dù vậy, người phát ngôn của CDC Kristen Nordlund cho biết trong một email rằng tỷ lệ vắc xin Covid-19 bị lãng phí ở Mỹ “vẫn còn rất thấp” so với số lượng 438 triệu liều đã được sử dụng trong tiêm chủng tại Mỹ tính đến hết ngày 30/8. Đó là chưa kể tới 111,7 triệu liều vắc xin mà Mỹ đã cung cấp cho các quốc gia khác tính đến đầu tháng 8 qua.

Một phát ngôn viên của CVS cũng đưa ra quan điểm tương tự: “Mặc dù chúng tôi rất tiếc khi phải vứt bỏ bất kỳ liều vắc xin nào, nhưng chúng tôi vô cùng tự hào rằng các nhân viên trong hệ thống của chúng tôi đã bảo quản tốt hơn 30 triệu liều vắc xin”. Còn phía Walgreens, Walmart và Rite Aid chưa đưa ra bình luận nào.