"Không có triển vọng" căng thẳng Trung - Úc sớm hạ nhiệt

Ông James Laurenceson nhận định căng thẳng giữa Bắc Kinh và Canberra hiện tại là vô cùng phức tạp. “Tôi không thấy triển vọng nào về việc đưa mối quan hệ sớm trở lại đúng hướng, hai bên đang đổ lỗi cho nhau về sự đổ vỡ của đối thoại”.

Nhận định được đưa ra sau khi Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc - Cơ quan hoạch định kinh tế của Bắc Kinh tuyên bố quyết định đình chỉ vô thời hạn tất cả các hoạt động trong khuôn khổ Đối thoại Kinh tế Chiến lược Trung Quốc - Úc hồi đầu tuần này.

Quyết định này là phản ứng sau khi một số quan chức Úc gần đây đưa ra các biện pháp phá vỡ quan hệ hợp tác với Trung Quốc, phía Bắc Kinh cáo buộc.

Ngay sau động thái của Bắc Kinh, Bộ trưởng Thương mại, Du lịch và Đầu tư Úc Dan Tehan lên tiếng khẳng định tuyên bố của Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc là đáng thất vọng.

Ông Laurenceson cho biết quyết định của Trung Quốc ngừng tất cả các nỗ lực đàm phán kinh tế cấp cao trong khuôn khổ Đối thoại Kinh tế Chiến lược Trung Quốc - Úc không chỉ là một động thái mang tính biểu tượng. Ông gọi đó là đòn ăn miếng trả miếng để phản đối việc Úc hủy bỏ hai thỏa thuận liên quan đến Sáng kiến Vành đai và Con đường hồi tháng trước.

Hôm 21/4, Bộ trưởng Ngoại giao Úc Marise Payne tuyên bố thỏa thuận song phương giữa Trung Quốc và bang Victoria nằm trong số bốn thỏa thuận bị phủ quyết theo luật mới cho phép chính phủ Úc xử lý các thỏa thuận quốc tế của chính quyền địa phương nếu thỏa thuận đó vi phạm lợi ích quốc gia.

Hai thỏa thuận được chính quyền bang Victoria ký với Bắc Kinh vào năm 2018-2019 theo sáng kiến Vành đai và Con đường đã bị các nhà lập pháp Úc phản ứng dữ dội suốt thời gian qua. Các hiệp ước khác mà Bộ Giáo dục Victoria ký với Syria năm 1999 và Iran năm 2004 cũng bị hủy bỏ.

Bộ trưởng Payne tuyên bố không cho rằng Trung Quốc sẽ trả đũa sau động thái này, vì “Úc đang hành động dựa trên lợi ích quốc gia của chúng tôi. Chúng tôi rất cẩn thận và cân nhắc trong từng cách tiếp cận”. “Hành động đó nhằm đảm bảo chúng tôi có cách tiếp cận nhất quán với chính sách đối ngoại ở tất cả các cấp chính quyền, và nó không nhắm mục tiêu đến bất kỳ quốc gia cụ thể nào. Nó chắc chắn cũng không nhằm mục đích làm tổn hại mối quan hệ giữa Úc với bất kỳ quốc gia nào”.

Tuy nhiên, phản ứng của Bắc Kinh đã cho thấy điều ngược lại. Đại sứ quán Trung Quốc tại Úc đã cảnh báo hành động đình chỉ hai thỏa thuận nằm trong Sáng kiến Vành đai và Con đường “càng cho thấy rằng chính phủ Úc không có sự chân thành trong việc cải thiện quan hệ Úc - Trung”. “Một số người Úc không còn coi Trung Quốc là đối tác để hợp tác nữa,” Đại sứ Trung Quốc Cheng Jingye nhấn mạnh. “Họ không quan tâm đến việc xoa dịu bất đồng dựa trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, càng không quan tâm đến việc duy trì và tăng cường sự tin cậy lẫn nhau trên mặt trận chính trị”.

Quan hệ Úc - Trung đã xấu đi kể từ khi chính quyền Canberra kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc dịch Covid-19, hưởng ứng những cáo buộc của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, khiến Bắc Kinh giận dữ. Ngoại trưởng Úc Marise Payne là người đã xuất hiện trên đài truyền hình địa phương, kêu gọi một cuộc điều tra độc lập với Tổ chức Y tế Thế giới WHO về nguồn gốc dịch bệnh khi ổ dịch Covid-19 đầu tiên được báo cáo tại một khu chợ ở Vũ Hán, miền Trung Trung Quốc.

Chính phủ Trung Quốc sau đó đã đưa ra hàng loạt động thái đáp trả bao gồm áp thuế bán phá giá yến mạch Úc lên tới 80,5%, đồng thời cấm nhập khẩu thịt bò từ hai công ty chế biến thịt hàng đầu đất nước. Tiếp sau đó, hàng loạt mặt hàng xuất khẩu của Úc như gỗ, than… cũng gặp khó khăn khi thâm nhập thị trường Trung Quốc.

Ông Laurenceson nói thêm: “Hiện tại, những gì ta đang chứng kiến là sự gia tăng gấp đôi lập trường cứng rắn ở cả Bắc Kinh và Canberra. Tại Úc, không có áp lực chính trị nào trong nước buộc chính quyền Thủ tướng Morrison thay đổi chiến lược cứng rắn đó. Trên thực tế, sự ủng hộ của dư luận Úc xoay quanh chiến lược này đang tăng lên”.