TS Trần Đình Thiên: "Không đốc thúc tiết kiệm, lo nguy cơ vỡ trận nguồn cung cho điện"

Theo chuyên gia kinh tế, TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, vấn đề thiếu điện trong mùa khô và hệ quả đối với nền kinh tế rất rõ trong năm 2023. Do đó, không được để "hệ quả" lặp lại lần thứ 2.

Ông Thiên nói rằng: Điều đầu tiên để sử dụng điện hiệu quả là sản lượng phải đủ, nếu thiếu điện thì không thể nào hiệu quả được.

Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh, vấn đề tiết kiệm điện không phải chỉ vì thiếu mà chúng ta mới cần tiết kiệm, mà điều quan trọng là nguồn cung về điện phải ổn. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực hơn. Vừa rồi, chúng ta tăng sản lượng điện, đây là một trong những cách tiếp cận quan trọng bậc nhất để tăng hiệu quả sử dụng điện.

TS Thiên cho rằng, ngành điện đang phải đương đầu với nhu cầu tăng cao không phải chỉ do thời tiết.

"Quy hoạch Điện VIII đang được triển khai ráo riết và Chính phủ cũng đang đốc thúc cao đơn cử như việc Thủ tướng đi khảo sát ở Cần Thơ, Nhà máy nhiệt điện Ô Môn... Nếu không đốc thúc thì nguy cơ vỡ trận nguồn cung", ông Thiên nói.

Ông Thiên cho rằng, cùng với quốc sách tiết kiệm điện, vấn đề phát triển điện năng lượng tái tạo cần được triển khai rất tích cực. Trong những năm vừa qua đã phát triển mở rộng song đến nay vẫn có một số vướng mắc.

TS Thiên khuyến nghị: EVN sẽ phải làm nhiều việc khác như phân phối nguồn điện. Chính phủ phải chủ động để làm sao ý thức tiết kiệm điện như nét văn hóa.

Cùng chủ đề này, ông Hà Đăng Sơn, Chuyên gia năng lượng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh cho hay gần đây, chúng ta thấy rất rõ những động thái của quốc tế liên quan đến biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính, các cam kết liên quan đến NetZero. Theo đó, toàn thế giới phải chung tay thay đổi thói quen tiêu dùng, thay đổi việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên.

"Chúng ta thấy, các hệ thống khu dân cư của các nước phát triển rất ưu tiên sử dụng các nguồn năng lượng tại chỗ, ví dụ năng lượng từ rác… Ở Việt Nam vấn đề đó đang khá chậm", ông Sơn đánh giá.

Quay lại câu hỏi phải chăng những chi phí tiết kiệm đang quá thấp làm cho người dân không cảm thấy cần phải làm điều đó? Ông Sơn nhìn nhận vừa rồi, Nghị định 100 của Chính phủ về cấm rượu bia, xử phạt rất nặng. Trong câu chuyện này, người dân tuân thủ và dần thói quen, hành động của người dân khác hẳn.

"Phải chăng tiết kiệm điện, tiết kiệm tài nguyên cũng phải có những chế tài nặng như thế thay vì hiện nay các quy định đa phần vẫn mang tính chất khuyến khích, giáo dục", vị chuyên gia đề xuất.

Chuyên gia Hà Đăng Sơn cho rằng vừa qua, giá năng lượng của Việt Nam ít nhiều đang được trợ giá. Đơn cử, Nhà máy Ô Môn chẳng hạn, nhập khẩu dầu, khí phải bằng giá quốc tế. Việc mua sắm cho các nhà máy đó cũng là giá quốc tế nên chẳng có lý do gì giá năng lượng của chúng ta lại rẻ hơn thế giới.

Vị chuyên gia nhìn nhận có chăng chỉ có 2-3 dạng năng lượng tái tạo (thủy điện, điện gió, điện mặt trời) vì nguồn nguyên liệu của chúng ta rẻ hơn, còn nhiệt điện than ngày xưa do than chúng ta tự khai thác được thì có thể cung cấp cho EVN rẻ hơn. Nhưng bây giờ, ngay cả TKV cũng yêu cầu giá than bán cho EVN phải phản ánh được giá thị trường.

"Giá của chúng ta hiện nay là đang được trợ giá do chính sách an sinh xã hội và nhiều chính sách khác của Chính phủ", ông nêu quan điểm.

Theo chuyên gia Hà Đăng Sơn, Chính phủ và Bộ Công Thương cũng đang trong tiến trình cố gắng cải cách giá theo các cơ chế khác nhau để làm sao bám dần vào thị trường, tránh những việc như vừa rồi, EVN phải báo lỗ, mà lỗ ở đây không phải lỗi của EVN khi họ phải mua nhiên liệu đầu vào rất cao nhưng bán ra với giá đã được cố định và giữ nguyên trong rất nhiều năm, không hề có điều chỉnh trượt giá so với giá năng lượng thế giới.