Căng thẳng Nga - Ukraine: Kịch bản xấu tăng trưởng GDP Việt Nam chỉ 4,5-5%

Đó là đánh giá nhanh tác động của các biện pháp trừng phạt Nga của phương Tây đối với nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam của TS. Cấn Văn Lực và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV.

Lạm phát có thể lên mức 4,2%, kịch bản xấu tăng trưởng GDP chỉ 4,5-5%

Thứ nhất, ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát tại Việt Nam.

Theo TS.Cấn Văn Lực và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, căng thẳng Nga - Ukraine và phương Tây và các biện pháp trừng phạt được dự báo làm suy giảm tăng trưởng kinh tế và gia tăng lạm phát toàn cầu sẽ tạo sức ép cho các việc điều chỉnh các biện pháp điều hành kinh tế của Việt Nam hiện nay.

Đặc biệt, cuộc xung đột này làm gia tăng sức ép lên giá xăng dầu khiến giá của mặt hàng quan trọng này năm 2022 có thể tăng bình quân 30-40% so với bình quân giá dầu năm 2021.

Với kịch bản này, trên cơ sở tham khảo kết quả đánh giá tác động của giá xăng dầu tăng 10% đối với tăng trưởng, lạm phát của Tổng Cục Thống kê, kết quả tính toán sơ bộ của Nhóm tác giả cho thấy thâm hụt thương mại xăng dầu sẽ lên mức 9 tỷ USD (so với mức 6,3 tỷ USD năm 2021); CPI bình quân cả năm tăng thêm 0,8-1 điểm %, lên mức 3,8-4,2%; GDP năm 2022 sẽ giảm khoảng 1,1-1,3 điểm %.

Khi đó, kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 5,7-5,9% (so với mức dự báo 6,5-7% hồi đầu năm hay cuối tháng 2) và có thể thấp hơn, ở mức 4,5-5% nếu kịch bản xấu hơn xảy ra.

"Điều này đặt ra thách thức lớn cho mục tiêu tăng trưởng 6-6,5% và kiểm soát lạm phát khoảng 4% năm nay", nhóm tác giả nhấn mạnh.

Hai là, ảnh hưởng tới thương mại, đầu tư và du lịch của Việt Nam.

Theo nhóm tác giả, đà phục hồi, tăng trưởng kinh tế toàn cầu bị giảm đi, khiến nhu cầu hàng hóa, dịch vụ, đầu tư giảm tương ứng, tác động tiêu cực đến xuất khẩu và thu hút đầu tư của Việt Nam. Những mặt hàng xuất khẩu chịu tác động hiện nay là điện thoại và linh kiện, điện tử và linh kiện, may mặc, nông – thủy sản.

Đối với đầu tư, đến tháng 2/2022, tổng vốn FDI đăng ký của Nga tại Việt Nam đạt 950 triệu USD, với 151 dự án, xếp thứ 24 trong số các nước, vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Ukraina có 26 dự án, tổng vốn đầu tư 30 triệu USD, xếp thứ 69.

Tuy nhiên, các dự án của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng - là lĩnh vực quan trọng, đóng góp nhiều vào ngân sách, lao động và đảm bảo an ninh năng lượng của Việt Nam (ví dụ, Vietsovpetro sản xuất 1/3 lượng dầu của Việt Nam, đạt doanh thu 1,7 tỷ USD và đóng góp hơn 920 triệu USD vào ngân sách của Việt Nam).

Về du lịch, trước đại dịch Covid-19, có khoảng 650 nghìn khách Nga đến Việt Nam mỗi năm. Với khủng hoảng này và dịch bệnh, lượng khách Nga đến Việt Nam tiếp tục ít đi. Chưa kể, các biện pháp cấm không phận, khiến đi lại khó khăn, thu nhập không tăng như kế hoạch, giá vé máy bay có thể tăng theo giá xăng dầu, khiến nhiều du khách quốc tế khác sẽ cân nhắc đi du lịch. Kế hoạch phục hồi du lịch sẽ bị ảnh hưởng khá nhiều.

Ba là, ảnh hưởng tới doanh nghiệp và người dân trong nước.

Với doanh nghiệp, TS. Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV nhận diện ít nhất có 5 tác động chính gồm: xuất khẩu hàng hóa sang Nga, Ukraine, Belarus khó khăn hơn nhiều do nhu cầu giảm, đồng Ruble mất giá nhiều trong khi đồng USD tăng giá đồng nghĩa với giá hàng xuất bằng USD trở nên đắt đỏ hơn; chi phí đầu vào (nguyên vật liệu, vận tải, lưu kho bãi…) tăng nhanh trong khi giá bán đầu ra chưa thể tăng tương ứng; rủi ro thanh toán (do các ngân hàng Nga bị tách khỏi hệ thống SWIFT), rủi ro tỷ giá khiến nhà nhập khẩu bên Nga yêu cầu chia sẻ, giảm giá; đứt gãy chuỗi cung ứng khiến thiếu đầu vào, khâu trung gian bị kéo dài, đầu ra chậm tiêu thụ; rủi ro pháp lý khi hàng giao chậm tiến độ, chậm thanh toán, tranh chấp hay vi phạm hợp đồng có thể xảy ra…

Với người dân, do tâm lý e ngại rủi ro, giá cả và lạm phát gia tăng, người dân thay đổi hành vi tiêu dùng, tiết kiệm, đầu tư và hướng tới các kênh tài chính an toàn như gửi tiết kiệm, mua vàng, bất động sản, khiến dòng vốn cho sản xuất - kinh doanh ít dồi dào hơn.

Thứ tư, căng thẳng Nga - Ukraine và các biện pháp trừng phạt của phương Tây sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống kiều bào, du học sinh tại Nga và Ukraine.

Cơ hội nào cho Việt Nam?

Bên cạnh những ảnh hưởng tiêu cực, xung đột Nga – Ukraine cũng mở ra một số cơ hội mới cho Việt Nam.

Theo TS.Cấn Văn Lực, khi căng thẳng Nga, Ukraine và phương Tây nổ ra, thị trường tại các nước này tiềm ẩn rủi ro, nhiều nhà đầu tư sẽ đẩy nhanh hơn quá trình đa dạng hóa, chuyển dịch chuỗi cung ứng, dòng vốn đầu tư, tìm kiếm địa chỉ an toàn hơn. Đây lại là điểm mạnh của Việt Nam với tình hình chính trị ổn định, kinh tế tăng trưởng khá, môi trường đầu tư - kinh doanh ngày càng được cải thiện, quy mô thị trường gần 100 triệu dân…, hấp dẫn các nhà đầu tư).

Ngoài ra, việc Nga có thể đẩy mạnh hợp tác với Châu Á, cũng là cơ hội thúc đẩy hợp tác đối với Việt Nam trong trung – dài hạn.

Tại hội thảo mới đây, Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Hồ Gươm, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hà Nội Nguyễn Duy Ninh cũng thừa nhận, tỷ trọng thương mại giữa Việt Nam và Nga chỉ chiếm khoảng 1%, trong khi hai nước đang mong muốn hợp tác phát triển chặt chẽ hơn, đây chính là cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam tiến sâu vào thị trường Nga.

"Nga chắc chắn sẽ bị hạn chế bởi thị trường phương Tây và hướng sang thị trường châu Á, trong đó có Việt Nam, chúng ta lại có mối quan hệ lịch sử với Nga thì phải tận dụng tốt cơ hội này", ông Ninh nói.

Tuy nhiên, để nắm bắt được các cơ hội đó, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ của Nhà nước, và chính sách để hiện thực hóa, còn các vấn đề về thanh toán, vận chuyển, tỷ giá,... "Vấn đề ở đây là không chỉ chúng ta nhìn thấy cơ hội mà tất cả các nước châu Á cũng vậy, vì thế ai nhanh sẽ nhận trái ngọt nhiều hơn", Tổng Giám đốc Tập đoàn Hồ Gươm nhấn mạnh.