Dịch virus corona: tiếng chuông cảnh báo hậu quả sự lệ thuộc vào kinh tế Trung Quốc

Trung Quốc quan trọng như thế nào nền kinh tế toàn cầu?

Tại thành phố Geraldton, bờ biển phía Tây Australia, những lô tôm hùm đá đang bị mắc kẹt trong bể nuôi, không có thị trường xuất khẩu khi dịch virus corona khiến nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc gần như đóng băng và hoạt động xuất nhập khẩu trì trệ vì thiếu nhân công.

Tại New Jersey (Mỹ), một cửa hàng váy cưới không thể nhận đơn đặt hàng mới của khách vì xưởng sản xuất tại Trung Quốc ngừng hoạt động nhiều tuần qua.

Còn tại London (Anh), một doanh nghiệp chuyên cung cấp tóc giả đang rơi vào tình trạng hết hàng vì các lô hàng bị mắc kẹt tại Trung Quốc. 

Dịch virus corona bùng phát rõ ràng không chỉ tàn phá nền kinh tế Trung Quốc mà còn mang đến những hiệu ứng gợn trên toàn cầu, trong nhiều ngành công nghiệp từ du lịch, công nghệ đến thời trang, ô tô, năng lượng… Thực phẩm người ta ăn, quần áo người ta mặc hàng ngày đều đang nhắc nhở về sự lệ thuộc của chuỗi cung ứng toàn cầu vào thị trường sản xuất và tiêu thụ Trung Quốc. Và dịch virus corona vô hình chung là lời cảnh báo ở một mức độ cấp thiết hơn về sự lệ thuộc ngày càng lớn này. 

Quay trở lại câu chuyện xuất khẩu tôm hùm đá ở Geraldton, các hợp tác xã đã bắt đầu ngừng mua tôm hùm đá của ngư dân khi nhu cầu tại thị trường Trung Quốc đóng băng vì dịch virus corona. Thông thường, các hợp tác xã này xuất khẩu hơn 90% sản lượng tôm hùm đá khai thác được sang Trung Quốc. 

“Giống như các thị trường thủy sản khác trên thế giới, chuỗi cung ứng của chúng tôi vận hành khá nhanh và linh hoạt. Do đó, chúng tôi là một trong những người đầu tiên cảm thấy tác động của dịch virus corona và sự tê liệt nhu cầu của thị trường Trung Quốc, nhất là tại thời điểm Tết Nguyên đán, vốn là thời điểm nhu cầu tăng mạnh trong năm” - hợp tác xã Geraldton cho hay. “Như một lẽ tất nhiên, cần phải giảm nguồn cung khi nhu cầu giảm đáng kể”. 

Người Australia giờ đây đang được thưởng thức tôm hùm đá với giá rẻ (khoảng 30-35 USD) do lượng tôm tồn kho lớn. Một số nhà xuất khẩu đang tìm kiếm các thị trường quốc tế khác thay thế cho thị trường Trung Quốc đang lao đao vì dịch virus corona. 

Đây chỉ là một ví dụ nhỏ trong số rất nhiều ngành nghề, lĩnh vực và quốc gia chịu ảnh hưởng tiêu cực từ dịch virus corona tại Trung Quốc.

Nửa thế kỷ tăng trưởng đáng kinh ngạc làm nên vị thế của Trung Quốc

Steve Tsang, giám đốc Viện SOAS Trung Quốc nhận định khó có thể định lượng toàn bộ tác động của dịch virus corona đến nền kinh tế toàn cầu khi Trung Quốc từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới chuỗi cung ứng của rất nhiều ngành công nghiệp. 

Vào năm 1970, quy mô GDP Trung Quốc chưa đầy 100 tỷ USD, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới World Bank. Tại thời điểm đó, quy mô GDP nền kinh tế Mỹ đã vượt ngưỡng 1.000 tỷ USD, tức gấp hàng chục lần Trung Quốc. Nhưng giờ đây, khoảng cách giữa hai nền kinh tế đang dần thu hẹp với một tốc độ đáng kinh ngạc. Vươn lên thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, GDP Trung Quốc hiện đạt khoảng 14.000 tỷ USD, trong khi GDP Mỹ đạt khoảng 21.000 tỷ USD. 

Cũng trong gần một nửa thập kỷ này, hơn 800 triệu người dân Trung Quốc đã thoát cảnh nghèo đói, dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới cho thấy. Dù sự bất bình đẳng, khoảng cách giàu nghèo và vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc vẫn là tâm điểm chỉ trích của nhiều quốc gia như Mỹ, không thể phủ nhận chất lượng cuộc sống của người dân Trung Quốc đã được cải thiện đáng kể trong 40 năm qua. Trung Quốc hiện là thị trường lớn nhất thế giới về du lịch nước ngoài với ngưỡng chi tiêu cho du lịch quốc tế lớn nhất thế giới. Đó là chưa kể vị thế nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới, nhà nhập khẩu lớn thứ hai thế giới của quốc gia này. Không có gì ngạc nhiên khi dịch virus corona bùng phát tại Trung Quốc gây nên những ảnh hưởng cộng hưởng tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu.

Khi doanh nghiệp nỗ lực giảm sự lệ thuộc

Ảnh hưởng tiêu cực đáng kể nhất của dịch virus corona đến nền kinh tế toàn cầu là sự trì trệ chuỗi cung ứng. Giá trị thị trường Apple đã bốc hơi 34 tỷ USD trong một đêm hồi cuối tuần trước khi công ty này tuyên bố dịch virus corona có thể khiến các mục tiêu doanh thu hàng quý trở nên xa vời. Apple đã phải đóng cửa tất cả các gian hàng tại Trung Quốc (trừ gian hàng trực tuyến) khi dịch virus corona bùng phát tại quốc gia này. 

Không chỉ những “ông lớn” như Apple, hàng loạt doanh nghiệp nhỏ cũng đang phải vật lộn với sự thiếu hụt nguồn cung do chuỗi cung ứng trì trệ tại Trung Quốc. 

Jay Sylla-Johnson, chủ công ty phân phối tóc giả, tóc nối Tresse de Luxe Hair tại London cho biết khoảng 90% nguồn cung sản phẩm công ty này đến từ Trung Quốc. “Tôi đã không thể nhập khẩu một sản phẩm mới nào trong gần một tháng gần đây khi nhiều nhà sản xuất tại Trung Quốc đóng cửa còn các nhà cung cấp thì bị hạn chế bởi các lệnh phong tỏa, cách ly tỉnh thành.” Liên kết giao thông tại Trung Quốc đã bị đình chỉ gần như hoàn toàn khi chính quyền nỗ lực kiểm soát dịch bệnh. Dù một số nhà máy sản xuất đã mở cửa trở lại từ tuần trước, năng lực sản xuất vẫn chưa thể phục hồi toàn bộ.

"Rất nhiều công nhân làm việc tại Quảng Châu không thể quay lại nhà máy vì lệnh cách ly bắt buộc 14 ngày. Họ không thể sản xuất, cũng không thể vận chuyển sản phẩm” - cô Sylla-Johnson cho hay.

Một phần nguồn cung của Tresse de Luxe Hair đến từ Việt Nam và Campuchia, nhưng các nhà máy tại đây cũng đang đối diện với tình trạng giảm tốc năng suất do nguồn cung nguyên vật liệu chủ yếu đến từ Trung Quốc. Trong bối cảnh như vậy, Sylla-Johnson đang xem xét mở rộng nguồn cung từ Ấn Độ để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Tại New Jersey, Giám đốc điều hành của thương hiệu váy cưới Mon Cheri Bridals, ông Steven Lang cho hay trong số 45 nhà máy đối tác tại Trung Quốc, chỉ có khoảng một nửa đã mở cửa trở lại trong khi nửa còn lại vẫn đang chờ đợi sự cho phép của chính quyền địa phương. “Đó không chỉ là các nhà máy, mà còn là chuỗi cung ứng” - ông Steven Lang nhấn mạnh khi trả lời phỏng vấn tờ CNBC.

Trong bối cảnh như vậy, ông Lang cũng đang tìm cách đa dạng hóa các nhà máy bên ngoài thị trường Trung Quốc. Ông tìm đến các nhà máy ở Ấn Độ, Việt Nam và Myanmar, nhưng điều quan trọng là nguồn nguyên liệu vẫn phụ thuộc nhiều vào các nhà cung cấp Trung Quốc.