Dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông có nguy cơ kéo dài

Hôm nay, ngày 5/6, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV, Đại biểu Quốc hội đã có buổi chất vấn các vấn đề quan trong đối với  Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT), ông Nguyễn Văn Thể. Nhóm các vấn đề được đưa ra để chất vấn là  công trình giao thông trọng điểm đội vốn lớn, chậm tiến độ, Bộ trưởng cũng đã đề cập tới dự án đường sắt trên cao tuyển Cát Linh – Hà Đông.

Tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông có nguy cơ kéo dài

Cát Linh – Hà Đông là tuyến đường sắt đô thi được cho là sẽ giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài tại thủ đô Hà Nội. Theo như báo cáo gửi Quốc hội, dự án này được Bộ GTVT phê duyệt năm 2009 với tổng mức đầu tư là 552,86 triệu USD (khoảng 8.770 tỷ đồng) và phê duyệt điều chỉnh năm 2016 với tổng mức đầu tư là 868,04 triệu USD (khoảng 18.002 tỷ đồng) từ nguồn vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc và vốn đối ứng trong nước.

Bộ GTVT đã báo cáo Chính phủ cho phép gia hạn thời gian thực hiện dự án với tiến độ hoàn thành giai đoạn thực hiện dự án là trong quá IV/2018 với thời gian vận hành, chạy thử và thực hiện các công việc khác từ 3-6 tháng. Tuy nhiên, cho tới quý II/2019 tuyến đường sắt này vẫn chưa được đưa vào khai thác.

Bộ GTVT giải trình về vấn đề này là do còn có nhiều vướng mắc dẫn đến chưa hoàn thành giai đoạn thực hiện để dự án vào khai thác.

Bộ trưởng chỉ ra nguyên nhân khách quan của dự án này là do dự án đường sắt đô thị có quy mô, tổng mức đầu tư lớn, có tính chất kỹ thuật phức tạp, công nghệ mới lần đầu được triển khai ở Việt Nam. Nhiều hạng mục chưa có trong nước, phải vận dụng, sử dụng quy trình, công nghệ cảu Trung Quốc.

Đây cũng là dự án được triển khai trong khu vực trung tâm thành phố nên công tác giải phóng mặt bằng phức tạp, di dời công trình hạ tầng kỹ thuật khó khăn, thời gian kéo dài. Quy hoạch kết nối giữa các tuyến đường sắt đô thị và kết nối với các loại hình vận tải công cộng chưa được xác định cụ thể nên mất nhiều thời gian thỏa thuận, phê duyệt làm ảnh hưởng đến quá trình triển khai dự án.

Quá tình chuẩn bị đầu tư, triển khai dự án dài, bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về thể chế, biến động về giá nguyên nhiên vật liệu, chính sách tiền lương và tỷ giá ngoại tệ… Những điều này ảnh hưởng không nhỏ đến tổng mức đầu tư dự án.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, “Vì việc thời gian kéo dài như thế, dự án trải qua 2 đợt nền kinh tế Việt Nam bị lạm phát cao. Năm 2008 - CPI 19,9%; giai đoạn 2010 - 2011 CPI lần lượt là 11,8% và 18,13%. Tổng tỷ lệ lạm phát của 3 năm này là 49,83%,  ảnh hưởng lớn đến giá nhân công, vật tư, vật liệu xây dựng. Cộng với đó, việc tăng chi phí giải phóng mặt bằng dẫn đến tăng tổng mức đầu tư dự án là khó tránh khỏi.”

Bộ trường Nguyễn Văn Thể tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV

Bên cạnh đó, ở nước ta chưa có nền công nghiệp đường sắt phát triển, tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm cơ khí chưa cao làm tăng giá sản phẩm đầu vào, tăng tổng mức đầu tư dự án.

Dự án này sử dung vốn vay ODA nên phải phục thuộc vào Hiệp định vay đã được ký kết với Nhà tài trợ. Đây là dự án đường sắt đô thị đầu tiên áp dụng hình thức Hợp đồng EPC, quá trình thực hiện phụ thuộc nhiều vào tổng thầu.

Ngoài ra, Bộ GTVT cũng chỉ ra, các yếu tố khác biệt về quy định giữa 2 quốc gia như tiêu chuẩn kỹ thuật, quy định về hồ sơ thiết kế, dự toán cũng gây ra khó khăn trong quá trình điều hành, tổ chức thực hiện.

Nói tới nguyên nhân về mặt chủ quan, Bộ thừa nhân, do đây là dự án đầu ở Việt Nam, kinh nghiệm lập dự án ban đầu của tư vấn trong nước còn hạn chế kinh nghiệm lập dự án ban đầu của tư vấn trong nước còn hạn chế, chưa kiểm soát được kỹ thuật công nghệ; nhiều nội dung chưa được đề cập và nghiên cứu kỹ nên tổng mức đầu tư chưa phù hợp.

Bộ máy quản lý dự án mới được hình thành, năng lực còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương có liên quan chưa chặt chẽ và đồng bộ, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng, triển khai các thủ tục đầu tư.

Bộ trưởng cũng cho rằng tổng thầu chưa phải đơn vị chuyên nghiệp, không có đầy đủ kinh  nghiệm trong triển khai thực hiện dự án tổng thể bao gồm cả xây lắp, thông tin tín hiệu và đào tạo vận hành đồng bộ dẫn đến công tác quản lý điều hành của tổng thầy còn nhiều lúng túng và bất cập.

Công tác giải ngân của Hiệp định vay bổ sung gặp nhiều vướng mắc do các bên chưa thống nhất được ý kiến pháp lý (Hiệp định vay bổ sung được kết từ 11/5/2017 nhưng đến 28/12/2017 các bên mới thống nhất được ý kiến pháp lý và đến ngày 25/4/2018 mới thống nhất được 13 điều kiện cho lần giải ngân đầu tiên của dự án).

Bộ trưởng cũng khẳng định dự án này có nhiều vướng mắc khó khăn cần giải quyết và có nguy cơ kéo dài do tổng thầu EPC triển khai thực hiện chưa đúng cam kết.