Bộ Công thương không tiếp thu ý kiến xuất khẩu gạo?

Về phối hợp thực hiện xuất khẩu gạo theo Quyết định số 1106/QĐ-BCT, Bộ Tài chính cho biết đã có 2 lần tham gia ý kiến với Bộ Công thương. Cụ thể, tại Công văn số 3905/BTC-QLG ngày 3/4, Bộ Tài chính có đề nghị tiếp tục cho xuất khẩu gạo đối với gạo nếp, gạo đồ, gạo hữu cơ, gạo thơm; tạm dừng xuất khẩu loại gạo tẻ thường đến hết 15/6 để đảm bảo mua đủ gạo dự trữ quốc gia.

Tiếp đó, ngày 10/4, bộ này cũng đã có Công văn số 4355/BTC-QLG, trong đó nêu nhiều doanh nghiệp (DN) đã được phê duyệt kết quả trúng thầu và thông báo kết quả trúng thầu, nhưng có văn bản từ chối ký hợp đồng hoặc không đến ký hợp đồng, với số lượng 160.300 tấn. Do vậy, Bộ Tài chính đề nghị chỉ cho phép xuất khẩu gạo đối với những DN đã trúng thầu với Cục Dự trữ nhà nước khu vực, và phải ký hợp đồng giao hàng xong, chỉ thực hiện xuất khẩu gạo sau ngày 15/6.

Tại công văn này, Bộ Tài chính đánh giá phương án điều hành nêu trong dự thảo của Bộ Công thương cho thấy DN rất bị động trong quyết định phương án kinh doanh, thậm chí phải đền bù hợp đồng do không còn số lượng được xuất. Do vậy, Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án: thứ nhất, giao Hiệp hội Lương thực Việt Nam phân bổ chỉ tiêu xuất khẩu giữa các DN, có sự giám sát của Bộ Công thương. Thứ hai, giao Bộ Công thương phân bổ hạn ngạch xuất khẩu gạo trong điều kiện dịch bệnh Covid-19. “Tuy nhiên, các ý kiến nêu trên không được Bộ Công thương tiếp thu”, Bộ Tài chính khẳng định.

Về việc thực hiện Quyết định số 1106/QĐ-BCT của Bộ trưởng Bộ Công thương công bố hạn ngạch xuất khẩu gạo trong tháng 4, theo Bộ Tài chính, DN đã không chủ động được phương án kinh doanh. Theo báo cáo của Bộ Công thương đến ngày 27/3, tổng lượng gạo các DN thành viên của Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã ký hợp đồng nhưng chưa giao hàng là 1,574 triệu tấn (các DN ngoài hiệp hội là 910 tấn), trong đó phải giao từ nay đến 31/5 là 1,385 triệu tấn gạo.

Như vậy, nhu cầu xuất khẩu gạo của các DN Việt Nam là rất lớn, với 257 DN tham gia xuất khẩu, trong khi tổng lượng được xuất khẩu trong tháng 4 theo quyết định của Bộ Công thương chỉ là 400.000 tấn, điều này dẫn đến nhiều DN không thể đăng ký tờ khai xuất khẩu được.

Chính vì vậy, theo Bộ Tài chính, nếu quy định nguyên tắc quản lý hạn ngạch như hiện nay (nhất là hạn ngạch cấp theo tháng và DN nào đăng ký tờ khai trước thì được xuất khẩu trước đến khi hết hạn ngạch), dẫn đến DN sẽ bị động trong việc quyết định phương án kinh doanh, gặp nhiều rủi ro khi xuất khẩu. Các DN không dám ký trước hợp đồng với đối tác khi chưa biết chắc có được đăng ký để xuất khẩu không, trường hợp ký hợp đồng có thể phải bị phạt vì không giao hàng đúng hợp đồng, và có thể chịu các chi phí khác liên quan đến lưu tàu, lưu container, hàng tồn kho… Ngoài ra, DN cũng chịu các thiệt hại do không tận dụng được cơ hội kinh doanh, trong bối cảnh giá gạo xuất khẩu trên thế giới đang tăng cao do nhu cầu tiêu dùng, sinh hoạt của các nước đang chịu ảnh hưởng của dịch bệnh. Những rủi ro trên đây cùng với việc không đăng ký được tờ khai xuất khẩu cũng gây ra bức xúc cho DN.

Liên quan đến các DN từ chối bán hàng cho dự trữ nhà nước nhưng sẵn sàng xuất khẩu gạo, Bộ Tài chính cho biết, đã đấu thầu được 178.000 /190.000 tấn gạo theo kế hoạch năm 2020, nhưng hiện có 26 DN đã được phê duyệt kết quả trúng thầu và thông báo trúng thầu nhưng có văn bản từ chối ký hợp đồng, hoặc không đến ký hợp đồng, với số lượng là 170.300 tấn, chỉ có 7.700 tấn đã ký hợp đồng. Do đó, Bộ Tài chính đề xuất Thủ tướng giao cơ quan chức năng tiến hành điều tra, xác minh, làm rõ các tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện nghiêm Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, có hay không dấu hiệu trục lợi từ chính sách quản lý hạn ngạch xuất khẩu gạo để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.