Hoãn thực thi ATIGA có “cứu” được ngành mía đường?

Khi nào doanh nghiệp (DN) mía đường Việt tự tin cạnh tranh?

Mới đây, theo Công văn số 108/CV-HHMĐ do ông Lê Hồng Thái - Quyền Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) gửi Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đề nghị tiếp tục hoãn thời hạn thực thi Hiệp định ATIGA nhằm giải quyết những khó khăn cho ngành mía đường hiện tại.

Thông tin từ VSSA, niên vụ 2018/2019 là năm thứ 3 liên tiếp giá đường mía trong nước giảm mạnh, tình trạng sản xuất, kinh doanh của nhiều nhà máy đường giảm sút, thua lỗ trầm trọng. Từ niên vụ 2015-2016, có 17/30 nhà máy đường trên cả nước thua lỗ nghiêm trọng, nhiều nhà máy đã mất vốn chủ sở hữu.

Trước những khó khăn trên, sức ép đối với với ngành đường Việt Nam sẽ nặng thêm khi có “quả tạ” ATIGA bởi đường nước ngoài thâm nhập vào thị trường nội địa nhiều hơn với giá rất rẻ.

Lượng hàng tồn kho ngày một nhiều, vùng trồng mía bị thu hẹp, hiệp định Thương mại hàng hoá ASEAN (ATIGA) cận kề khiến nhiều DN đứng trước bờ vực phá sản.

Trước đó, năm 2016, VSSA đã từng một lần xin gia hạn hiệp định này vào ngày 1/1/2020 và được chấp thuận, thay vì đầu năm 2018. Với lần xin gia hạn này, nhiều ý kiến cho rằng không biết cần thêm bao nhiêu thời gian để vực dậy ngành mía đường, DN đủ sức, tự tin để cạnh tranh?

Trao đổi với Dân Việt, tiến sĩ Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương cho biết, việc lùi thời hạn thực thi hiệp định ATIGA cũng là một phương án có thể xem xét nhưng cần cẩn trọng và thực hiện các nhiệm vụ cấp bách trước mắt.

“Việc lùi thời hạn thực thi ATIGA là rất phức tạp vì chúng ta đã lùi một lần rồi. Bên cạnh đó, việc bảo hộ ngành đường đã kéo rất dài, bây giờ là lúc cần mở cửa vào ASIAN. Theo tôi, bên cạnh việc hoãn thực thi hiệp định ATIGA cần cẩn trọng và đánh giá, phối hợp với các giải pháp cấp bách khác cần làm ngay, ví dụ như chống buôn lậu, nâng cao năng lực cạnh tranh DN.” TS. Võ Trí Thành nói.

Theo TS. Võ Trí Thành, các đơn vị có liên quan phải chỉ ra được khó khăn thực sự của ngành mía đường để cứu ngay lập tức. Nhà máy nào chết và cái chết ấy nằm ở đâu? Chết vì nhập khẩu theo hạn ngạch hay vì nhập lậu? Nếu nhập lậu thì chúng ta có giải pháp hay không?

Nghiên cứu này không tỉ mỉ nhưng cần thiết để cứu khó cho ngành mía đường trong bối cảnh hiện nay. Trong trường hợp phải tiến tới đàm phán lại, Bộ Công Thương cần nghiên cứu lại để từ đó có những chuẩn bị cho việc đàm phán lại.

“Theo tôi cần tìm hiểu các tác động về vấn đề xã hội từ đó đưa ra các chính sách hỗ trợ. Bên cạnh đó, đánh giá năng lực các nhà máy, đặc biệt là các đơn vị đang gặp khó khăn. Vấn đề dài hạn là phải nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành mía đường Việt Nam chứ không phải chỉ lùi thời hạn thực thi hiệp định một hay nhiều năm.” TS. Thành thông tin thêm.

Thực thi hiệp định ATIGA sẽ khiến DN mía đường phá sản hàng loạt?

Ngày 20.02.2019, Bộ Công thương đã có Văn bản số 1034/BCTXNK, đề nghị Hiệp hội Mía đường Việt Nam thông báo rộng rãi tới các doanh nghiệp thành viên, cũng như người nông dân trồng mía về thời hạn chính thức thực thi cam kết ATIGA kể từ ngày 1/1/2020.

Theo ông Trần Quốc Khánh, thứ trưởng Bộ Công thương cho biết, việc trì hoãn thực thi cam kết ATIGA đối với mặt hàng đường đến 1/1/2020 là một việc làm chưa có tiền lệ của Việt Nam trong thực hiện các cam kết hội nhập quốc tế. Điều này thể hiện sự quan tâm rất lớn của Chính phủ, Bộ Công Thương đối với ngành mía đường.

Cũng theo thông tin từ bộ Công Thương, việc xóa bỏ hạn ngạnh thuế quan nhập khẩu đường từ ASEAN theo cam kết ATIGA là không thể trì hoãn được nữa. Điều này có nghĩa, sau ngày 1/1/2020 đường trợ giá của Thái Lan với mức giá dự kiến 8.000 – 9.000 đ/kg từ Thái Lan sẽ tràn vào chiếm lĩnh thị trường Việt Nam.

Các DN mía đường đầu tư hàng trăm tỉ đồng nâng cấp máy móc trang thiết bị sản xuất nhưng vẫn phải chịu lỗ "đau".

Tuy nhiên, theo phản ánh của VSSA, sau 2 năm trì hoãn, ngành mía đường Việt Nam đến nay vẫn chưa thực sự sẵn sàng vẫn cho việc thực thi cam kết ATIGA. Nhiều DN mía đường trong nước vẫn chưa chủ động, tự tin để thích ứng, thậm chí vẫn mong muốn tiếp tục được Chính phủ kéo dài thêm thời gian bảo hộ.

Ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết, sự chuẩn bị của toàn ngành mía đường cho mốc thời điểm ngày 1/1/2020 xoá bỏ hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường chưa đủ độ “chín”.

Gần 2 năm qua, năng suất ngành mía đường vẫn đang thấp hơn bình quân thế giới, thấp hơn khu vực châu Á và giá thành mía của Việt Nam còn cao do năng suất thấp.

“Muốn giảm chi phí nhân công trồng mía trong các khâu làm đất, chăm sóc, thu hoạch nhất thiết phải cơ giới hoá với diện tích canh tác lớn. Trong khi đó, diện tích đồng ruộng Việt Nam bình quân chỉ ở mức 0,3 - 0,5ha/hộ nên cần thời gian để dồn điền đổi thửa để có diện tích lớn mới có thể áp dụng cơ giới hoá, mà điều này không thể dễ dàng thực hiện trong 1 – 2 năm nên rất cần sự hỗ trợ của địa phương cũng như sự can thiệp của Nhà nước”, ông Doanh nhấn mạnh.

Theo công văn của VSSA gửi bộ Công thương, việc cam kết ATIGA có hiệu lực khi các khúc mắc trong hệ thống sản xuất, tiêu thụ đường Việt Nam chưa được giải quyết dẫn đến việc các doanh nghiệp đường, các hộ gia trồng mía chắc chắn không có chỗ đứng và phải phá sản quy mô lớn.

Hiệp hội Mía Đường Việt Nam đề xuất Bộ trưởng bộ Công Thương cho phép tạm thời sửa đổi hoặc ngừng các cam kết theo điều khoản số 23 của Hiệp định ATIGA. Tuy nhiên, theo đánh giá của giới chuyên môn, khả năng trì hoãn hiệp định theo đề xuất này không lớn.