Vì sao cần thành lập tổ công tác của Chính phủ về Sandbox?

Đề xuất nêu trên được TS. Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS), Hội Truyền thông số Việt Nam đưa ra tại tọa đàm 'Thúc đẩy triển khai cơ chế Sandbox trong kinh tế chia sẻ tại Việt Nam' được báo Đầu tư tổ chức hôm nay, ngày 7/11/2019 tại Hà Nội.

Sandbox là cái nôi để cho các ý tưởng mới

Phát biểu tại tọa đàm, ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư cho biết, Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân; đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội đất nước.

Nhằm cụ thể hóa nhận thức và hành động, mới đây nhất, Bộ Chính trị đã có Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trước đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị về nâng cao năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và phê duyệt Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ.

Nghị quyết 52 đã xác định mục tiêu tổng quát là: "Tận dụng có hiệu quả các cơ hội do cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại để thúc đẩy quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với thực hiện các đột phá chiến lược và hiện đại hoá đất nước; phát triển mạnh mẽ kinh tế số; phát triển nhanh và bền vững dựa trên khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao; nâng cao chất lượng cuộc sống, phúc lợi của người dân; bảo đảm vững chắc quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường sinh thái."

Để làm điều đó, Nghị quyết 52 cũng chỉ rõ phải: "Xây dựng cơ chế quản lý phù hợp với môi trường kinh doanh số, tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo. Sớm ban hành khung thể chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới hình thành từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Quy định rõ phạm vi không gian và thời gian thử nghiệm. Nghiên cứu, xây dựng các khu thử nghiệm dành cho doanh nghiệp công nghệ theo mô hình tiên tiến của thế giới. Thực hiện định danh, công nhận, xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với các sản phẩm, công nghệ, mô hình kinh doanh mới.

Ông Lê Trọng Minh cho biết: "Việc đổi mới tư duy quản lý kinh tế, xây dựng và hoàn thiện các cơ chế phù hợp, đặc biệt với những ngành kinh doanh mới như kinh tế chia sẻ, Fintech,… đòi hỏi những giải pháp quyết liệt từ tạo lập khung khổ chính sách tới hành động của các cơ quan quản lý nhà nước. Trong đó tư duy chấp nhận những cái mới chưa có tiền lệ là quan trọng nhất".

"Đây không chỉ là yêu cầu riêng rẽ tại Việt Nam, mà với kinh nghiệm thực tế trên thế giới, khái niệm "điều chỉnh thử nghiệm - regulatory sandbox" đã được hơn 30 nước sử dụng sau khi ra đời tại Vương quốc Anh năm 2015. Thực tế đã chứng minh rằng, sandbox là cái nôi để cho các ý tưởng mới, các công nghệ mới có dư địa phát triển, các doanh nghiệp startup rất cần một môi trường như vậy".

Nội dung trên mới chỉ là nguyên tắc, còn để tạo lập một cơ chế sandbox thế nào phù hợp với trình độ phát triển kinh tế, trình độ phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam vẫn cần nhiều những góp ý, phản biện chính sách.

Thành lập tổ công tác của Chính phủ về Sandbox

Ở góc độ của Vụ CNTT - Bộ TT&TT, Vụ trưởng Đào Đình Khả nhận định, để hoàn thiện thể chế tạo thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số quốc gia một loạt các vấn đề liên quan đến các quy định pháp lý đã được đặt ra cần giải quyết. Do tính mới và tác động của các quy định này cần được đánh giá để xác định mức độ ảnh hưởng đến các bên có liên quan nói riêng vã xã hội nói chung, Sandbox là một cách tiếp cận có tính khả thi cao.

Còn theo TS. Trần Thị Quang Hồng, Trưởng ban Nghiên cứu pháp luật Dân sự kinh tế, Viện Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp), triển khai cơ chế Sandbox đòi hỏi cơ quan quản lý phải vượt qua chức năng thực thi pháp luật thông thường và có sự chủ động nhất định trong việc tiến hành các biện pháp quản lý cụ thể.

Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh, sự chủ động đó phải có những ràng buộc nhất định để đảm bảo quá trình thử nghiệm được thực hiện công bằng, hiệu quả và đồng bộ, tránh lạm quyền, phục vụ được cho mục tiêu là không làm mất cơ hội ứng dụng công nghệ mới do các quy tắc pháp luật chậm được ban hành hay thay đổi, đồng thời qua đó xác định được các yêu cầu thay đổi pháp luật phù hợp với yêu cầu điều chỉnh các vấn đề phát sinh từ công nghệ mới sau thử nghiệm. Đây là những vấn để cần được giải quyết để thúc đẩy sự hình thành các Regulatory Sandbox ở Việt Nam.

Góp ý tại tọa đàm, TS. Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện IPS khuyến nghị hai giải pháp cụ thể tập trung cho hai vấn đề là tạo hành lang pháp lý cho Sandbox nói chung và thực thi cấp phép Sandbox.

Trong đó, theo ông Đồng, ưu tiên lớn nhất là Chính phủ cần thành lập ngay tổ công tác của Chính phủ về Sandbox gồm lãnh đạo Văn phòng Chính phủ, các Bộ: TT&TT, Tư pháp, Giao thông vận tải, Công Thương và Ngân hàng Nhà nước để điều phối và thực thi thống nhất tầm nhìn chính sách của Chính phủ về chính sách công nghệ. Bởi đây là những bộ liên quan nhiều nhất đến lĩnh vực công nghệ mới. Tổ công tác này có 2 vai trò, đó là đưa ra quy định về cơ chế thực thi cơ chế Sandbox, đồng thời đề xuất các cải cách chính sách và pháp lý.

Ông Đồng phân tích thêm, doanh nghiệp Fintech thuộc rất nhất nhiều lĩnh vực, cả ngân hàng, tài chính, chứng khoán, công nghệ, nếu không có 1 đầu mối thống nhất sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp trong việc thực hiện thủ tục thử nghiệm. Có 1 đầu mối cơ quan nhà nước sẽ tương tự như cơ chế 1 cửa hiện nay, giúp giảm gánh nặng thủ tục và tiết kiệm thời gian, chi phí.

Để đảm bảo thực thi, ông Đồng đề xuất cần có Văn phòng Sandbox quốc gia do Bộ TT&TT làm thường trực: "Văn phòng này sẽ là nơi tiếp nhận dự thảo đăng ký và tư vấn cho doanh nghiệp trước khi nộp đơn chính thức; nhận hồ sơ đăng ký – đánh giá – đệ trình Chính phủ phê duyệt thực hiện; cũng như giám sát quá trình thực hiện của doanh nghiệp".