Chuyển giao quyền lực trong công ty gia đình

Theo số liệu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, trong tổng số 750.000 doanh nghiệp của cả nước, có tới 76% là doanh nghiệp tư nhân. Khu vực này đang đóng góp 43% GDP của cả nước. Trong đó, chỉ riêng 100 doanh nghiệp gia đình lớn nhất đã đóng góp 25% GDP.

Từ những con số trên, ông Võ Tân Thành, Phó chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam khẳng định tại hội thảo "Quản trị doanh nghiệp gia đình" do Tạp chí Nhà quản trị phối hợp với GIBC Group tổ chức ngày 31/10 rằng, kinh tế tư nhân nói chung, khối doanh nghiệp gia đình nói riêng đang là động lực quan trọng để phát triển kinh tế đất nước.

Dù có vị thế quan trọng, nhưng doanh nghiệp gia đình hiện gặp không ít thách thức, nhất là vấn đề chuyển giao thế hệ kế cận. Theo ông Phạm Phú Trường, Tổng giám đốc GIBC, Phó chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP HCM, đa phần doanh nghiệp gia đình Việt Nam có lịch sử hình thành khá muộn so với mô hình này trên thế giới, với quá trình phát triển doanh nghiệp trung bình dưới 30 năm.

Chính vì vậy, trong khi các doanh nghiệp gia đình lớn trên thế giới đã qua nhiều đời thừa kế thì doanh nghiệp gia đình Việt Nam đang đứng trước bài toán chuyển giao cho thế hệ thứ 2, một số ở giai đoạn chuyển giao cho thế hệ thứ 3. Đồng thời, đối mặt với thách thức tái cơ cấu nội bộ doanh nghiệp để nâng cao năng lực quản trị, năng lực cạnh tranh hướng đến mô hình doanh nghiệp đại chúng và mở rộng hợp tác quốc tế.

Theo ông Trường, điểm mạnh của doanh nghiệp gia đình là yếu tố tin tưởng, sự cam kết dựa trên huyết thống và truyền thống cao hơn các công ty bình thường khác, cũng như có xu thế hoạt động bền vững hơn về tài chính do sự ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích tài chính của các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, những lợi thế trên có thể trở thành điểm yếu nếu các thành viên trong gia trình có giá trị sống quá khác biệt, không hòa thuận, không chung chí hướng.

Ông Trường cũng cho biết, do thiếu sự trao đổi thông tin và niềm tin là nguyên nhân của 60% doanh nghiệp gia đình chuyển giao không thành công, 25% do thiếu sự chuẩn bị và kế hoạch, 15% do quyết định về tài chính kém, tư vấn về pháp lý không tốt.

Theo đó, để phát triển bền vững, doanh nghiệp gia đình Việt Nam, phải thay đổi theo hướng chủ động và tích cực hơn, đặc biệt là ý thức của thế hệ sau trong việc giữ gìn và phát huy cơ nghiệp của gia đình.

Ông Nguyễn Phước Hưng, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP HCM phân tích, do đặc trưng của quá trình phát triển kinh tế đất nước, nhiều doanh nghiệp gia đình vẫn chưa phát triển qua hết một thế hệ, hoặc mới bắt đầu quá trình chuyển giao cho thế hệ thứ hai. Bên cạnh đó, việc chịu ảnh hưởng của văn hoá Á Đông, những vấn đề tế nhị trong việc chuyển giao quyền quản lý giữa các thế hệ, việc thừa kế tài sản công ty... đang là những vấn đề rất được quan tâm của doanh nghiệp gia đình Việt Nam.

Ông Võ Tân Thành cũng chỉ ra một số thống kê trên thế giới cho thấy, 70% công ty theo mô hình doanh nghiệp gia đình khó duy trì đến thế hệ thứ hai và 90% không thể duy trì đến thế hệ thứ ba. Điểm tích cực là những công ty Việt Nam đi sau, có thể rút kinh nghiệm từ sự phát triển của các doanh nghiệp gia đình trên thế giới.

"Họ đã bắt đầu có những thay đổi theo hướng chủ động và tích cực hơn, đặc biệt là ý thức của thế hệ sau trong việc giữ gìn và phát huy cơ nghiệp của gia đình", ông nói.

Trong khi đó, theo ông Phạm Phú Trường để hỗ trợ cho doanh nghiệp gia đình tồn tại và phát triển bền vững thì tại một số quốc gia phát triển, bên cạnh Luật Doanh nghiệp còn có thêm Luật Doanh nghiệp gia đình hoặc ít nhất vài điều khoản dành cho doanh nghiệp gia đình nằm trong luật doanh nghiệp. "Khi các doanh nghiệp gia đình tồn tại và phát triển qua nhiều thế hệ, đây sẽ là nơi bảo tồn các bản sắc của dân tộc hay văn hoá của một vùng và đặc biệt là mang lại niềm tự hào cho quốc gia", ông Trường nhận định.